Bài toán miễn dịch cộng đồng Trung Quốc

Một số thành phố có tốc độ tiêm chủng nhanh đang ganh đua với nhau để trở thành địa phương đầu tiên ở Trung Quốc đạt miễn dịch cộng đồng .

Cuộc đua hướng tới mục tiêu đạt miễn dịch cộng đồng cục bộ đang diễn ra quyết liệt bên trong Trung Quốc. Tuy nhiên, vẫn còn đó câu hỏi để hoàn thành mục tiêu này, tỷ lệ người tiêm vaccine trong cộng đồng phải đạt được là bao nhiêu? Giới chuyên gia cho rằng không thể tính toán nó theo một công thức định sẵn, mà phải đánh giá thông qua diễn biến tình hình thực tế.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ủng hộ việc hướng tới miễn dịch cộng đồng thông qua vaccine thay vì để virus tự do lây lan. WHO từng nói điều này không thể đạt được trên phạm vi toàn cầu trong năm nay, một phần do chiến dịch tiêm chủng còn hạn chế ở những nước đang phát triển và sự xuất hiện các biến chủng mới.

Tính đến ngày 16/6, gần 16 triệu người dân Bắc Kinh đã được tiêm hai mũi vaccine. Với tổng dân số Bắc Kinh là 22 triệu người, điều này đồng nghĩa trên 70% người dân ở thủ đô Trung Quốc đã được tiêm chủng đầy đủ. Tính đến 3/7, 18,3 triệu người đã tiêm ít nhất một mũi vaccine.

Tỷ lệ tiêm chủng của Bắc Kinh tương tự San Francisco, nơi đang trên đà trở thành thành phố đầu tiên của Mỹ đạt miễn dịch cộng đồng sau khi tiêm vaccine cho 74% dân số trên 12 tuổi, độ tuổi tối thiểu đủ điều kiện tiêm phòng. Tính đến 2/7, 67% cư dân San Francisco đã hoàn thành phác đồ tiêm chủng hoàn chỉnh.

Người dân tiêm vaccine Covid-19 tại thành phố Thẩm Dương, tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc, hồi tháng 6. Ảnh: Xinhua.

Ở các thành phố Trung Quốc được cho là có nguy cơ cao trước các ca nhập khẩu, những thành phố gần biên giới hay các thành phố lớn được xếp vào hạng ưu tiên và có khả năng tiếp cận vaccine rộng rãi hơn, tỷ lệ người tiêm chủng cũng cao hơn so với những địa phương khác.

Đảo Hải Nam sớm bắt đầu tiêm chủng đại trà từ tháng ba nhằm “nhanh chóng xây dựng hàng rào miễn dịch” trước hai sự kiện quan trọng: Diễn đàn Bác Ngao châu Á vào tháng 4 và Triển lãm Hàng tiêu dùng Quốc tế Trung Quốc vào tháng 5. Tại thành phố nghỉ dưỡng Tam Á, với dân số 1,03 triệu người, hơn 755.000 người, tương đương 73% dân số, đã được tiêm chủng đủ hai mũi vào ngày 25/6.

Tại Thượng Hải, hơn 16,8 triệu người, tương đương trên 67% dân số, cũng đã hoàn thành phác đồ tiêm chủng, tính tới ngày 29/6.

Tiếp theo là hai thành phố lớn khác, gồm Hải Khẩu với 61% dân số được tiêm chủng, tính đến ngày 21/6, và Thâm Quyến, với 57% dân số, tính đến ngày 26/6.

Dù những thành phố này nổi bật với tỷ lệ tiêm chủng cao, họ vẫn duy trì giãn cách xã hội và các quy tắc nghiêm ngặt như đeo khẩu trang, đo thân nhiệt và khai báo y tế.

Fan Fan vẫn đeo khẩu trang khi xếp hàng cùng bạn vào một nhà hàng ở trung tâm Bắc Kinh hồi tuần trước dù trời rất nóng và cô đã tiêm chủng đầy đủ. “Đeo khẩu trang suốt nhiều tháng, tôi đã quen với nó và nó dần trở thành thói quen. Giờ đây, tôi cảm thấy lạ lẫm khi ra ngoài mà không đeo khẩu trang”, nữ nhân viên văn phòng 25 tuổi chia sẻ.

Để đến nhà hàng, Fan phải bắt tàu điện ngầm và đo thân nhiệt là yêu cầu bắt buộc. Một nhân viên bảo vệ thường xuyên đi dọc các toa tàu nhắc nhở mọi người đeo khẩu trang đúng cách.

“Việc quét mã để hiển thị tình trạng sức khỏe của tôi chỉ mất vài giây. Những bất tiện như vậy không là gì so với việc bị nhiễm Covid-19. Thành thực mà nói, tôi cảm thấy an toàn khi tất cả mọi người đều đeo khẩu trang nơi công cộng”, Fan cho biết thêm.

Giới chuyên gia y tế công cộng nhấn mạnh Trung Quốc vẫn cần duy trì những biện pháp hạn chế, như kiểm soát chặt chẽ biên giới và giữ quy tắc giãn cách xã hội, nhằm ngăn chặn các đợt bùng phát dịch lớn trước khi đất nước đạt miễn dịch cộng đồng. Tuy nhiên, mức độ nào để đạt miễn dịch cộng đồng vẫn là vấn đề chưa được kiểm chứng thực tế.

Các chuyên gia nhìn chung đồng tình rằng ít nhất 70% dân số phải được miễn dịch, thông qua vaccine hoặc lây nhiễm tự nhiên, để đạt được miễn dịch cộng đồng. Vì hầu hết các thành phố Trung Quốc đều không trải qua những đợt bùng dịch lớn nên họ hướng tới mục tiêu đạt miễn dịch cộng đồng nhờ tiêm chủng.

Với nguy cơ xuất hiện những biến chủng virus mới có khả năng lây lan mạnh hơn và mức độ bảo vệ chưa rõ ràng của vaccine Trung Quốc, một số chuyên gia y tế công cộng, trong đó có cả chuyên gia Chung Nam Sơn và nhà dịch tễ học Thiệu Nhất Minh từ Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Dịch bệnh Trung Quốc, cho rằng nước này sẽ cần tiêm chủng cho 80-85% dân số mới đạt được miễn dịch cộng đồng.

Theo John Kaldor, giáo sư tại Viện Kirby thuộc Đại học New South Wales, việc có đạt miễn dịch cộng đồng hay không phụ thuộc nhiều yếu tố và ngay cả hoàn thành mục tiêu, nó có thể cũng không bền vững.

Vaccine có thể ngăn ngừa những bệnh có triệu chứng nhưng không rõ hiệu quả của nó đến đâu trong việc giúp ngăn ngừa lây truyền virus ở những người không triệu chứng.

“Một quốc gia có thể đạt miễn dịch cộng đồng hôm nay nhưng để mất nó ngay ngày hôm sau”, Kaldo nói. “Xác suất bùng phát dịch cơ bản là giảm đáng kể khi mức độ bao phủ miễn dịch tăng lên, nhưng nó không giảm về 0. Những kiến thức hiện tại không cho phép chúng tôi ước tính tác động của các yếu tố này với độ chính xác cao”.

Suzanne Judd, giáo sư tại trường y tế công cộng Đại học Alabama, cho biết thay vì “thử nghiệm” miễn dịch cộng đồng, các nước cần theo dõi số ca nhiễm Covid-19 như một chỉ dấu sau khi đã đạt được một tỷ lệ tiêm chủng nhất định.

“Chúng ta không thể đo lường trực tiếp khả năng miễn dịch cộng đồng mà không có sự đầu tư lớn và chuyển hướng nguồn lực sang xét nghiệm thay vì tiêm chủng. Vì đây không phải là cách làm hiệu quả xét trên khía cạnh chi phí nên chỉ số tốt nhất của chúng ta là xem xét mức độ ca nhiễm hoặc tỷ lệ tiêm chủng”, Judd nói. “Sau khi 70% dân số được tiêm chủng, số ca nhiễm cần giảm xuống mức mà chúng ta coi là an toàn. Đó là cách tốt nhất để theo dõi khả năng miễn dịch cộng đồng đối với bất kỳ quốc gia nào”.

Theo Kaldor, với việc Trung Quốc được bảo vệ phần lớn bằng các biện pháp xét nghiệm và kiểm dịch gắt gao ở biên giới, các thành phố có tỷ lệ tiêm chủng cao trước hết cần mở cửa và xem dân số được bảo vệ tốt đến đâu.

Bắc Kinh, nơi sẽ tổ chức Olympic mùa Đông vào tháng hai năm sau, hầu như vẫn đóng cửa. Một số chuyến bay từ nước ngoài đến Bắc Kinh vẫn được điều hướng tới các thành phố lân cận, trong khi các cuộc họp cấp cao diễn ra dưới hình thức trực tuyến hoặc tổ chức ở tỉnh khác.

Thủ đô của Trung Quốc đã lên kế hoạch cho hàng loạt sự kiện, như Cúp Trượt băng Nghệ thuật Mở rộng châu Á từ ngày 13 đến 17/10, nhằm làm bước đệm thử nghiệm cho Thế vận hội mùa Đông. Hội nghị Giao thông Bền vững Toàn cầu lần thứ hai của Liên Hợp Quốc vốn bị hoãn lại từ tháng 5 năm ngoái đã được dời sang giữa tháng 10 năm nay tại Bắc Kinh.

Một quan chức giấu tên từ Ủy ban Y tế Quốc gia tháng trước cho biết Trung Quốc dự kiến tiêm chủng cho 75-80% dân số vào tháng 10, khi đó, một số “khu vực địa phương” có thể bắt đầu điều chỉnh dần các biện pháp kiểm soát dịch bệnh của mình. Theo Ủy ban, tính đến ngày 3/7, khoảng 1,29 tỷ liều vaccine đã được tiêm ở Trung Quốc.