Australia và nỗ lực xây dựng “liên minh cho tương lai”

Tử Uyên20:38 11/11/2023

Nhằm thắt chặt hơn nữa mối quan hệ đồng minh, Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã thực hiện chuyến thăm Mỹ từ ngày 23 đến ngày 26/10.

Tuy nhiên, đằng sau chuyến thăm này vẫn còn rất nhiều vấn đề cần nhắc tới.

Một chuyến thăm gấp gáp?

Chuyến thăm 4 ngày của Thủ tướng Anthony Albanese tới Mỹ cuối tháng 10/2023 đã được lên lịch từ lâu. Cụ thể, vào tháng 5/2023, sau khi dự Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển (G7) ở Tokyo, Nhật Bản, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có kế hoạch tới thăm chính thức Australia. Nhưng, cuộc khủng hoảng trần nợ công trong nước đã khiến ông Biden phải rút ngắn chuyến công du châu Á – Thái Bình Dương và không đến Sydney như đã hẹn. Để “bù đắp” cho thiếu sót này, phía Mỹ đã chủ động mời Thủ tướng Albanese đến Mỹ trong một chuyến thăm cấp nhà nước, theo lời mời của Tổng thống Joe Biden.

Thủ tướng Australia Anthony Albanese và Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Giữa tháng 8/2023, các cơ quan ngoại giao hai nước đã đưa ra thông báo chính thức về chuyến thăm. Theo đó, ông Albanese sẽ đến Mỹ từ ngày 23 đến ngày 26/10 và có hội đàm chính thức với Tổng thống Joe Biden tại Nhà Trắng vào ngày 25/10. Lễ đón sẽ bao gồm cả quốc yến vào tối cùng ngày, theo thông báo từ Nhà Trắng. Trong khi đó, Văn phòng Thủ tướng Australia khẳng định, chuyến thăm của ông Albanese là cơ hội quan trọng giúp các bên trao đổi về mục tiêu khí hậu và chuyển đổi năng lượng sạch đầy tham vọng, cũng như hướng đến một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương “mạnh mẽ, an toàn và thịnh vượng”.

Ngay từ đầu, chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Albanese đã vạch ra 3 mục tiêu lớn. Thứ nhất là thúc đẩy việc hiện thực hóa các thỏa thuận trong khuôn khổ thỏa thuận an ninh 3 bên giữa Mỹ, Anh và Australia (AUKUS). Thứ hai là thúc đẩy thỏa thuận thương mại tự do nhằm nâng kim ngạch thương mại hai nước lên 100 tỷ USD. Thứ ba là việc triển khai thỏa thuận mới về khí hậu, khoáng sản quan trọng và năng lượng sạch. Với một chương trình làm việc rõ ràng, được chuẩn bị kỹ lưỡng như vậy, chuyến thăm của ông Albanese đã kết thúc với nhiều tuyên bố ấn tượng. Trong khi ông Joe Biden nhấn mạnh Australia là “mỏ neo cho hòa bình và thịnh vượng” của Mỹ thì Thủ tướng Albanese khẳng định “linh hồn của mối quan hệ đối tác Australia – Mỹ” chính là “cam kết vì mục đích chung”. Cả hai đều nhất trí thúc đẩy mối quan hệ đồng minh lên một tầm cao mới.

Dẫu vậy, chuyến thăm kết thúc vẫn để lại những vết gợn. Trong chuyến thăm lần này, Thủ tướng Albanese chỉ có 2 cuộc gặp mặt cấp cao với ông Joe Biden và tân Chủ tịch Hạ viện Mỹ Mike Johnson. Đây là lịch làm việc khá “thưa thớt”, so với thời gian dài mà ông Albanese dừng chân tại Washington.

Video đang HOT

Thông thường, khi lãnh đạo một nước đối tác quan trọng đến thăm chính thức Mỹ, ngoài lễ đón và cuộc hội đàm với tổng thống, khách mời sẽ đến dự, có bài phát biểu tại Quốc hội (các nhà lãnh đạo Hàn Quốc, Ấn Độ, Israel đều đã làm vào đầu năm nay) và tiến hành nhiều cuộc gặp gỡ cấp cao khác với giới chức Mỹ. Bản thân ông Albanese trước khi tới Mỹ cũng công khai thể hiện mong muốn gặp gỡ nhiều nghị sĩ Mỹ nhằm tìm kiếm sự ủng hộ cho kế hoạch mà chính phủ của hai nước đã thỏa thuận.

Tuy nhiên, thời điểm ông Albanese đến Mỹ lần này vô cùng nhạy cảm. Về mặt đối ngoại, Israel, đồng minh thân thiết của Mỹ đang ở trong cuộc chiến với lực lượng Hamas có nguy cơ lan rộng thành xung đột khu vực. Về mặt đối nội, lần đầu tiên trong lịch sử, nước Mỹ không có Chủ tịch Hạ viện trong hơn 20 ngày, gây ra tình trạng bế tắc chính trị. Chính vì thế, dù ở Mỹ 4 ngày, nhưng Thủ tướng Australia không thể thu xếp được những cuộc gặp gỡ như mong muốn. Đó là lý do khiến cho chuyến đi của ông bị đánh giá là chưa trọn vẹn.

Guồng quay hối hả

Mới lên nắm quyền từ tháng 5/2022 nhưng đây đã là lần thứ 9 ông Albanese gặp mặt Tổng thống Mỹ Joe Biden, trong đó có 5 lần chính thức. Riêng trong năm nay, ông Albanese đã gặp Tổng thống Joe Biden 3 lần. Chuyến đi tới Washington này là lần thứ 2 trong năm 2023 Thủ tướng Australia Albanese đến thăm chính thức Mỹ. Nhìn vào mật độ dày đặc các cuộc gặp, có thể thấy sự “sốt sắng” của nhà lãnh đạo Australia trong việc kết nối với chính quyền Mỹ.

Australia muốn thúc đẩy thỏa thuận AUKUS.

Không phải ngẫu nhiên mà ông Anthony Albanese nhiệt tình đến Mỹ vào thời điểm này đến vậy. Thỏa thuận AUKUS được công bố tháng 9/2021 và được cụ thể hóa vào tháng 3/2023 sau cuộc gặp ở San Diego giữa lãnh đạo Anh, Mỹ với Australia là thỏa thuận quân sự lớn nhất trong lịch sử Australia. Khi thỏa thuận AUKUS lần đầu được công bố, ai cũng hiểu đó là nỗ lực của Mỹ nhằm vũ trang cho đồng minh của mình trong một cuộc cạnh tranh mới ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Đồng thời, thỏa thuận AUKUS cũng là cơ hội lớn nhất Australia từng nhận được từ Mỹ để gia tăng ảnh hưởng của mình.

Dưới góc nhìn chính trị – quân sự, một Australia có tàu ngầm hạt nhân sẽ gia tăng sức mạnh lên một tầm cao mới. Trong toàn bộ khu vực châu Á – Thái Bình Dương hiện nay, ngoài Mỹ và Trung Quốc (đối thủ đang cạnh tranh ảnh hưởng với Mỹ) thì Australia chính là lực lượng quân sự duy nhất có cơ hội sở hữu vũ khí mạnh mẽ này. Tàu ngầm hạt nhân, với sức mạnh “tàng hình” bí ẩn sẽ đem lại khả năng răn đe lớn và nâng cao vị thế của Australia trong toàn khu vực cũng như trên trường quốc tế. Công nghệ tàu ngầm hạt nhân là công nghệ cao, ở dạng tối mật, rất ít khi được chuyển giao. Việc Mỹ đồng ý cung cấp công nghệ tàu ngầm hạt nhân cho Australia là lần đầu tiên sau 60 năm, nước này tiết lộ công nghệ tối tân này cho đối tác bên ngoài. Điều này cho thấy, vai trò của Australia với Mỹ đã tăng lên rất nhiều.

Ở một góc nhìn khác, thỏa thuận AUKUS với tư cách sẽ là dự án quốc phòng lớn nhất từ trước đến nay của Australia. Nó cũng mang đến triển vọng tạo việc làm lớn không chỉ ở Australia mà còn ở Anh và Mỹ. Ngày 14/3/2023, ngay sau khi trở về từ Mỹ, Thủ tướng Albanese đã cho biết AUKUS sẽ tạo ra “20.000 việc làm trực tiếp cho người Australia trong 30 năm tới”. Ông Albanese cũng hé lộ: Australia sẽ nhận được khoản đầu tư 4 tỷ USD vào năng lực công nghiệp trong 4 năm tới để hiện thực hóa giấc mơ hạt nhân này. Một quan chức quốc phòng của Australia thì khẳng định: Dự án sẽ cần khoản đầu tư 245 tỷ USD cho tới năm 2055. Số tiền đó, tương đương với 0,15% GDP mỗi năm của Australia, sẽ là một “cú hích” với nền kinh tế. Ngay bản thân Tổng thống Mỹ Joe Biden khi công bố thỏa thuận AUKUS cũng đã khẳng định sẽ hỗ trợ đầu tư và chuyển giao công nghệ cho Australia để quốc gia này tự đóng được những chiếc tàu tiếp theo của mình. Đó chính là lý do mà Chính phủ Australia vô cùng sốt sắng với bản thỏa thuận này.

Tuy nhiên, hầu như tất cả những cam kết mà ông Albanese nhận được đều chỉ đến từ Tổng thống Biden. Phần quan trọng khác của thỏa thuận là tài chính – nằm trong quyền duyệt chi ngân sách của Hạ viện Mỹ – thì đang bị đình trệ. Việc Chính phủ Mỹ vượt trần nợ công, suýt phải đóng cửa vào tháng 9 vừa qua đã gây sức ép lên ngân sách quốc phòng của Mỹ. Cuộc khủng hoảng chính trị với liên tiếp 2 Chủ tịch Hạ viện từ chức trong 1 năm cũng làm chia rẽ cơ quan có vai trò quyết định vấn đề này. Thỏa thuận AUKUS, dù nhận được nhiều sự ủng hộ nhưng kể từ khi được công bố hồi tháng 3/2023 tới nay đã bị đình trệ. Mới đây, việc Nhà Trắng đề xuất chi 3,4 tỷ USD đầu tư vào ngành công nghiệp tàu ngầm đã bị nhiều nghị sĩ phản đối.

Do đó, dù có nhận được sự đón tiếp nồng hậu của Tổng thống Joe Biden, có lẽ ông Albanese vẫn chưa thể cảm thấy yên tâm, khi thỏa thuận quan trọng bậc nhất trong nhiệm kỳ của mình còn đang chưa biết sẽ đi đâu về đâu. Chính vì thế, trước khi rời khỏi nước Mỹ, ông Albanese vẫn cố dành thời gian gặp tân Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson ngay khi ông này vừa được bầu vào vị trí mới. Trong cuộc gặp đó, ông Albanese đã thẳng thắn nói với ông Johnson: “Chúng tôi chắc chắn hy vọng rằng quốc hội có thể thông qua đạo luật (liên quan tới AUKUS) trong năm nay”. Chỉ có điều, câu trả lời của Hạ viện Mỹ thì vẫn còn bỏ ngỏ

Chuyến công du nhằm cải thiện quan hệ song phương

Ngày 4/11, Thủ tướng Australia Anthony Albanese đã tới Bắc Kinh, bắt đầu chuyến thăm Trung Quốc kéo dài 3 ngày.

Đây là chuyến thăm đầu tiên của một nhà lãnh đạo Australia tới Trung Quốc, kể từ năm 2016 và được đánh giá là "bước đi rất tích cực" trong nỗ lực cải thiện quan hệ song phương.

Chuyến thăm của Thủ tướng Anthony Albanese tới Trung Quốc mang ý nghĩa biểu tượng khi diễn ra đúng 50 năm sau chuyến thăm lịch sử của cựu Thủ tướng Australia Whitlam tới Trung Quốc vào năm 1973. Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quan hệ song phương phát triển thuận lợi, nhiều mặt hàng chủ lực của Australia đã được Trung Quốc nhập khẩu trở lại trong đó có than đá, gỗ tròn và lúa mạch, và riêng lúa mạch có giá trị xuất khẩu 900 triệu AUD/năm sang thị trường Trung Quốc. Đồng thời, Australia cũng đang hy vọng, rượu vang đỏ, với giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 1,2 tỷ AUD/năm cũng sẽ nhanh chóng được gỡ bỏ mức thuế cao để có thể thuận lợi tiếp cận thị trường nước này.

Thủ tướng Anthony Albanese và Chủ tịch Tập Cận Bình. Ảnh: News.com.au

Mặc dù quan hệ giữa Australia và Trung Quốc đang được cải thiện song thực tế này không khiến Australia che lấp các khác biệt đang tồn tại giữa hai bên. Thủ tướng Anthony Albanese nhắc lại quan điểm của Australia về việc nước này sẵn sàng hợp tác với Trung Quốc trong những lĩnh vực có chung quan điểm trong lúc duy trì bất đồng trong những vấn đề còn khác biệt. Ông nhấn mạnh, điều quan trọng là cả hai đều cởi mở, trung thực và thảo luận về những khác biệt này.

Trong 4 ngày ở thăm Trung Quốc, Thủ tướng Anthony Albanese sẽ tham dự Lễ khai mạc Hội chợ Nhập khẩu quốc tế Trung Quốc (CIIE) tại TP Thượng Hải vào ngày 5/11, gặp Chủ tịch nước chủ nhà Tập Cận Bình vào ngày 6/11 và gặp Thủ tướng Lý Cường ngày 7/11. Tại Thượng Hải, ngoài tham dự Lễ khai mạc CIIE, nhà lãnh đạo Australia cũng có cuộc gặp gỡ một phái đoàn doanh nghiệp lớn tại đây. Hơn 250 công ty Australia sẽ trưng bày tại hội chợ này. Chủ tịch Ủy ban tham gia toàn cầu của Hội đồng Kinh doanh Australia Warwick Smith cho hay, Thủ tướng Anthony Albanese sẽ nêu bật thương mại như điểm tựa để ổn định mối quan hệ trong chuyến thăm đầu tiên của một nhà lãnh đạo Australia tới Trung Quốc sau 7 năm.

Cụ thể, ông sẽ nêu bật tính chất bổ sung của thương mại song phương Australia - Trung Quốc trong bài phát biểu ngày 5/11 trước 500 doanh nhân. "Điều quan trọng là đối thoại đã được nối lại", ông Warwick Smith nói. Trong khi đó, Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp Australia - Trung Quốc David Olsson chia sẻ, thương mại như mỏ neo mang lại sự ổn định và chắc chắn cho quan hệ. "Việc Thủ tướng tham dự CIIE và tín hiệu mà động thái này gửi tới cộng đồng doanh nghiệp Trung Quốc có thể sẽ tạo ra thái độ tích cực hơn về Australia với tư cách là đối tác thương mại", ông Olsson nhấn mạnh.

Theo Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân, Bắc Kinh sẵn sàng hợp tác với Canberra và coi chuyến thăm của Thủ tướng Anthony Albanese là cơ hội để mở rộng hợp tác và thúc đẩy quan hệ. "Các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ gặp Thủ tướng Anthony Albanese để trao đổi quan điểm về quan hệ song phương cũng như các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm. Trung Quốc và Australia là những đối tác chiến lược toàn diện với những lợi ích chung sâu rộng và triển vọng hợp tác rộng lớn. Mối quan hệ Trung Quốc - Australia là vì lợi ích cơ bản của hai nước và nhân dân hai nước, đồng thời có lợi cho hòa bình, ổn định trong khu vực và thế giới", ông Uông Văn Bân nhấn mạnh.

Đối với Trung Quốc, chuyến thăm của nhà lãnh đạo Australia mang đến cơ hội giúp nước này tiếp cận nhiều hơn với các nguồn tài nguyên và lĩnh vực năng lượng tái tạo của Australia. Bắc Kinh cũng có thể tìm kiếm sự hỗ trợ của Australia để đẩy nhanh tiến trình gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Đại sứ Trung Quốc tại Australia Xiao Qian cho hay, quan hệ Trung Quốc - Australia đang ở thời điểm quan trọng để tái thúc đẩy. Ông kêu gọi hai nước hợp tác nhiều hơn trong "các lĩnh vực truyền thống như năng lượng, khai thác mỏ, nông nghiệp, giáo dục và du lịch".

Sau khi căng thẳng gia tăng từ năm 2016, Trung Quốc và Australia đã áp đặt nhiều hình thức trừng phạt thương mại nhằm vào nhau. Theo ước tính, các nhà xuất khẩu Australia thiệt hại tới 13 tỷ USD/năm đối với các mặt hàng bao gồm than đá, rượu vang, thịt bò, lúa mạch và tôm hùm. Mặc dù vậy, Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Australia, với thương mại song phương vào năm 2022 đạt 287 tỷ USD, chiếm 28% tổng ngoại thương của Australia.

Thêm vào đó, Trung Quốc đã nhập khẩu 65% trong số 1,1 tỷ tấn quặng sắt cần thiết vào từ Australia năm 2022. Ông Jude Blanchette, chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, Mỹ - cho hay, Australia đang nỗ lực tìm kiếm sự cân bằng phù hợp giữa các mối quan ngại về an ninh và nhu cầu có một khu vực hòa bình cũng như quan hệ kinh tế hiệu quả với Trung Quốc.

Gia tăng cạnh tranh ảnh hưởng ở Thái Bình Dương

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Lowy về hoạt động viện trợ cho các nước Thái Bình Dương, Australia và Trung Quốc đang cạnh tranh ảnh hưởng thông qua các chương trình viện trợ cung cấp cho khu vực. Theo báo cáo, trong giai đoạn 2008-2021, Australia đang là nhà tài trợ lớn nhất khu vực với số vốn viện trợ cung cấp lên đến 17 tỷ USD, chiếm khoảng 40% nguồn vốn viện trợ mà các đối tác cung cấp cho khu vực. Đứng thứ hai là Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) với số vốn tài trợ lên đến 4,1 tỷ USD và đứng thứ ba là Trung Quốc với số vốn tài trợ đạt khoảng 3,9 tỷ USD, tiếp sau đó là Nhật Bản với số vốn tài trợ lên đến 3,5 tỷ USD và New Zealand đứng thứ 5 với 3,2 tỷ USD. Trong đó đáng chú ý, nghiên cứu cho thấy sự cạnh tranh giữa Australia và Trung Quốc thể hiện qua việc thay đổi xu hướng cung cấp viện trợ cho khu vực.

Trong giai đoạn COVID-19 bùng phát mạnh vào năm 2021, Trung Quốc hạ mức viện trợ cho khu vực xuống mức thấp kỷ lục, chỉ còn 241 triệu USD/năm. Mặc dù vậy, báo cáo của Viện Lowy khẳng định ảnh hưởng của Trung Quốc ở trong khu vực vẫn rất đáng kể. Trong lúc thu hẹp về quy mô dự án, Trung Quốc cũng tập trung tài trợ các lĩnh vực đáp ứng mục đích chính trị và tập trung vào một số nước có quan hệ chính trị tốt. Với các quốc gia như Quần đảo Cook, Samoa, Tonga, Vanuatu, Trung Quốc tài trợ 1/5 số vốn viện trợ phát triển mà các nước này nhận được từ các đối tác, trở thành nhà tài trợ lớn thứ hai. Tuy vậy Trung Quốc hiện không phải là nhà tài trợ lớn nhất ở bất kỳ quốc gia nào trong khu vực Thái Bình Dương.

Về phía Australia, trong lúc Trung Quốc giảm cung cấp vốn viện trợ cho khu vực và tập trung vào một số trọng tâm thì Australia vẫn duy trì là nhà cung cấp viện trợ hàng đầu. Bất chấp đại dịch, từ năm 2021, Australia cùng với Nhật Bản đã tăng số tiền viện trợ cho các nước Thái Bình Dương nâng tổng số tiền viện trợ trực tiếp mà khu vực nhận được từ 374 triệu USD giai đoạn trước đại dịch lên đến 2,1 tỷ USD trong 2 năm 2020 và 2021. Không chỉ là nhà tài trợ hàng đầu của toàn bộ khu vực, Australia cũng là nhà tài trợ hàng đầu ở 9 quốc gia trong khu vực, trong khi Mỹ là nhà tài trợ lớn nhất ở 2 quốc gia và New Zealand là nhà tài trợ lớn nhất ở 2 vùng lãnh thổ

Thủ tướng Australia đến Mỹ, thỏa thuận tàu ngầm 'sang trang mới'? Thủ tướng Anthony Albanese đã đến San Diego vào ngày 12/3, chuẩn bị tham dự cuộc họp đặc biệt liên quan đến thỏa thuận mua tàu ngầm hạt nhân từ Mỹ và Anh. Thủ tướng Australia Anthony Albanese đến San Diego, Mỹ vào ngày 12/3. (Nguồn: Twitter) Trang 9News cho biết, đây là chuyến thăm chính thức Mỹ lần đầu tiên của ông...