Xung đột Israel Hamas đã tàn phá các di sản văn hoá vật thể ở Gaza như thế nào?
Cuộc xung đột Israel – Hamas đã hủy hoại hàng loạt di sản văn hóa hàng nghìn năm ở Gaza.
Tàn tích của Nhà thờ Hồi giáo Omari, nhà thờ Hồi giáo lớn nhất và lâu đời nhất ở phía bắc Gaza, ngày 12/2/2024. Ảnh: Omar El Qattaa
Kể từ khi Israel bắt đầu tấ.n côn.g Dải Gaza, vô số di sản văn hóa của người Palestine đã bị hư hại hoặc phá hủy. Giờ đây các địa điểm khảo cổ, công trình tôn giáo hàng nghìn năm tuổ.i và bảo tàng với các bộ sưu tập cổ đã bị hủy hoại, theo tờ Tin tức Jordan (jordannews.jo) mới đây.
Di sản văn hóa là một phần thiết yếu tạo nên bản sắc của một quốc gia và mang ý nghĩa biểu tượng to lớn, được công nhận và bảo vệ bởi vô số công ước, hiệp ước và tổ chức quốc tế. Tuy nhiên, cuộc xung đột Israel – Hamas cho thấy sự tàn phá không thương tiếc những di sản văn hóa phong phú của Gaza.
Các nhà nghiên cứu đang nỗ lực hết sức để lập danh mục các địa điểm này và xác định tình trạng hiện tại của chúng, nhưng không thể theo kịp tốc độ của sự tàn phá. Và trong khi sự mất mát về nhân mạng là thảm kịch lớn nhất trong bất kỳ cuộc chiến nào, việc phá hủy di sản văn hóa của Gaza cũng có thể được coi là nhằm xóa đi mối liên kết giữa người Palestine với dải đất này. Thật vậy, nhiều người được phỏng vấn cho bài viết này cho rằng đây chính xác là lý do tại sao các địa điểm này đang trở thành mục tiêu tấ.n côn.g.
Báu vật quốc gia
Hamdan Taha là học giả, nhà khảo cổ học nổi tiếng và là cựu Tổng Giám đốc Cục Cổ vật Palestine ở Gaza. Trong một cuộc phỏng vấn sau khi rời khỏi Dải Gaza, ông đã nhấn mạnh vai trò lịch sử và nền văn minh của Palestine nói chung và Gaza nói riêng, mặc dù quy mô địa lý nhỏ bé của họ.
Ông giải thích: “Gaza đã chứng kiến sự pha trộn văn hóa, nơi các nền văn minh đan xen, tạo nên một di sản văn hóa phong phú và đa dạng”. Nhà khảo cổ học Taha đặc biệt chỉ ra cảng Gaza, nơi trong nhiều thế kỷ đã là trung tâm thương mại lớn trên Địa Trung Hải và tạo nên sự đa văn hóa này. Theo ông Taha, di sản văn hóa đó phản ánh bản sắc dân tộc của Palestine và “đó là chứng nhân cho những thời đại lịch sử và văn minh mà người Palestine đã trải qua, nên là báu vật quốc gia”.
Video đang HOT
Cảng Gaza vào ngày 9/1/2020. Ảnh: 972 Magazine
Ông Taha lưu ý tầm quan trọng của những địa điểm này và tiềm năng mang lại du lịch và phát triển kinh tế của Gaza, nhưng Israel đang muốn “xóa bỏ mối liên hệ giữa người dân Gaza với vùng đất và lịch sử của họ”.
Trong cuộc chiến ở Gaza năm 2014, ông Taha và các nhà khảo cổ học khác đã thành lập một ủy ban để đán.h giá thiệt hại do các cuộc giao tranh gây ra. Họ tìm cách khôi phục và lập danh mục tất cả các cổ vật của Gaza, một phần là để chuẩn bị ứng phó với các cuộc xung đột trong tương lai. Tuy nhiên, quy mô của cuộc chiến hiện tại đã lấn át nỗ lực của họ.
Do các vụ bắ.n phá liên tục vào Dải Gaza kể từ ngày 7/10 năm ngoái, ông Taha và các chuyên gia khác cực kỳ khó đán.h giá mức độ thiệt hại – bất chấp những nỗ lực hết mình của các học giả Palestine và nước ngoài đang theo dõi tình hình từ xa.
Qasr al-Basha (Cung điện Pasha), tòa nhà lịch sử thế kỷ 13 nằm ở khu phố cổ của Thành phố Gaza. Ảnh: Omar El Qattaa
“Hầu hết thông tin chúng tôi thu được đều đến từ các nhà báo và những cá nhân ghi lại những cảnh này một cách tình cờ hoặc đi ngang qua địa điểm đó”, ông Taha cho biết.
Tàn tích của Qasr al-Basha ngày 12/2/2024. Ảnh: Omar El Qattaa.
Trong số các di sản khác được xác nhận đã bị thiệt hại nghiêm trọng là Nhà thờ Hồi giáo Omari – lớn nhất và lâu đời nhất ở phía Bắc Gaza, có lịch sử, theo một số tài liệu, có niên đại 2.500 năm. Toàn bộ di sản đã bị phá hủy, chỉ còn lại ngọn tháp của nó. Nhà thờ Hồi giáo thể hiện lịch sử phong phú và đa dạng của Gaza: ban đầu là một ngôi đền ngoại giáo cổ xưa, sau đó được chuyển đổi thành nhà thờ Byzantine và cuối cùng được chuyển đổi thành nhà thờ Hồi giáo trong các cuộc chinh phục của người Hồi giáo.
Nhà thờ Hồi giáo Omari lớn nhất và lâu đời nhất ở phía bắc Gaza. Ảnh: Omar El Qattaa
Những gì còn sót lại của Nhà thờ Hồi giáo Omari ngày 12/2/2024. Ảnh: Omar El Qattaa
Ông Taha nhấn mạnh rằng thiệt hại không chỉ giới hạn ở phía Bắc Gaza. Bảo tàng Rafah ở phía Nam Gaza – bảo tàng duy nhất trong khu vực – đã bị phá hủy hoàn toàn. Bảo tàng Al-Qarara gần Khan Younis, nơi có bộ sưu tập khoảng 3.000 hiện vật có niên đại từ người Canaan, nền văn minh Thời đại đồ đồng sống ở Gaza và phần lớn vùng Levant vào thế kỷ thứ hai trước Công nguyên, đã bị hư hại nặng nề.
Nhà thờ Al-Khader ở trung tâm thành phố Deir Al-Balah, nơi có ý nghĩa đặc biệt là tu viện Thiên chúa giáo đầu tiên và lâu đời nhất được xây dựng ở Palestine, cũng bị hư hại khi một khu vực gần đó bị đán.h bom.
Một buổi lễ trong Nhà thờ Porphyrius, được người dân địa phương gọi là “Nhà thờ Chính thống Hy Lạp”, ở thành phố Gaza. Ảnh: Omar El Qattaa
Thiệt hại ở khu vực lân cận Nhà thờ Porphyrius ngày 12/2/2024. Ảnh: Omar El Qattaa
Haneen Al-Amassi, nhà nghiên cứu khảo cổ học và Giám đốc điều hành của Tổ chức “Eyes on Heritage” thành lập năm ngoái, cho rằng việc phá hủy các địa danh và địa điểm khảo cổ này là một mất mát đáng kể đối với người dân Palestine – một điều rất khó khăn, nếu không muốn nói là không thể, để bù đắp. Bà nói: “Không thể khôi phục lại những di tích này khi đối mặt với bom đạn liên tục. Tất cả lịch sử và sự linh thiêng của chúng đang trên bờ vực sụp đổ”.
Ai Cập đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nhiều mặt
Xung đột ở Gaza, căng thẳng với Ethiopia và sự mất giá của đồng nội tệ sắp xảy ra: tất cả những yếu tố này có thể gây ra "một cơn bão" lớn với Ai Cập năm 2024.
Thách thức kinh tế hiện tại của Ai Cập còn cho thấy một cuộc khủng hoảng tài chính rộng lớn hơn đang rình rập nước này. Ảnh: NI
Theo nhận định của chuyên gia về Trung Đông Russell Berman, thành viên cao cấp tại Viện Hoover và Mohamed Mohsen, sự ổn định ở Trung Đông rất quan trọng đối với lợi ích của Mỹ.
Khu vực này vẫn là nguồn năng lượng quan trọng và nằm ở "giao lộ" thương mại thế giới. Trung Đông cũng có vai trò như một thành trì cho các phong trào khủn.g b.ố có khả năng vươn tới phương Tây và Mỹ. Trong mặt trận đó, Ai Cập, nơi có dân số 109 triệu người, là trụ cột cho sự ổn định. Mối quan hệ an ninh của nước này với Israel và Mỹ giúp giảm bớt các mối đ.e dọ.a Hồi giáo cực đoan nghiêm trọng trong khu vực, cũng như việc ngăn cản sự mở rộng ảnh hưởng của Iran ở Trung Đông.
Do đó, điều quan trọng đối với chính sách đối ngoại của Mỹ là nhận ra những thách thức đối với sự ổn định của Ai Cập. Nổi bật nhất là Ai Cập đã trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu trong vài tháng qua vì cuộc chiến đang diễn ra giữa Israel và Hamas ở Gaza. Khi Israel tiến hành chiến dịch chống Hamas, những diễn biến dọc biên giới Sinai gần Rafah có thể bị coi là xâm phạm chủ quyền của Ai Cập với những hậu quả chính trị ở Cairo.
Trong khi đó, một cuộc xung đột khác đang diễn ra ở phía Nam. Khi Ai Cập phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nước ngày càng gia tăng liên quan đến Đậ.p Grand Ethiopian Renaissance, căng thẳng với Ethiopia ngày càng gia tăng sau khi các cuộc đàm phán đi vào "ngõ cụt" kể từ tháng 12 vừa qua. Làm phức tạp thêm cuộc xung đột này là việc Ethiopia gần đây công nhận Somaliland, một khu tự trị của Somalia không được chính phủ Somalia công nhận. Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi đã tổ chức một cuộc họp báo với Tổng thống Somalia, nơi ông cảnh báo sẽ hỗ trợ chủ quyền của Somalia bằng quân sự. Xung đột này lan sang Quốc hội Mỹ sau khi nghị sĩ Ilhan Omar (D-MN) cam kết ủng hộ yêu sách của chính phủ Somalia.
Ngoài những xung đột quốc tế tiềm ẩn ở Gaza và với Ethiopia, một mối đ.e dọ.a nguy hiểm hơn đối với sự ổn định của Ai Cập đang đến trên mặt trận kinh tế. Các cuộc tấ.n côn.g của Houthi vào thương mại hàng hải quốc tế đi qua eo biển Bab-el-Mandeb đã có tác động lớn đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo IMF, lượng tàu container toàn cầu đi qua kênh đào Suez đã giảm 30% và các công ty vận tải lớn như Maersk đã đình chỉ các tuyến đường qua kênh đào này vô thời hạn. Mặc dù tác động của Houthi đối với thương mại toàn cầu là rõ rệt, nhưng tổn thất còn nghiêm trọng hơn đối với nguồn thu từ kênh đào trên của Ai Cập.
Nợ nước ngoài của Ai Cập đang ở mức khoảng 164,5 tỷ USD. Thâm hụt thương mại của nước này có nghĩa là Ai Cập đang thiếu USD, đến mức chính phủ không còn có thể duy trì tỷ giá hối đoái chính thức ở mức 31 EGP/USD (tỷ giá hối đoái chính thức của chính phủ). Thị trường đen hiện định giá 60 EGP/USD, một mức mà người Ai Cập từng cho là không thể tưởng tượng được. Việc chuyển hướng giao thông từ Kênh đào Suez sang các tuyến hàng hải khác làm ảnh hưởng đến một trong những nguồn thu nhập bằng USD lớn nhất của Ai Cập.
Thách thức kinh tế hiện tại của Ai Cập còn cho thấy một cuộc khủng hoảng tài chính rộng lớn hơn đang rình rập nước này. Số tiề.n vay khổng lồ trong thập kỷ qua cho các dự án do nhà nước tài trợ chủ yếu được tài trợ bằng việc in tiề.n của ngân hàng trung ương, với phần lớn được sử dụng để tài trợ cho các dự án lớn như Thủ đô hành chính mới và tuyến đường ray mới đầy tham vọng. Mặc dù được ca ngợi là những dự án mạo hiểm có thể thúc đẩy đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nước này, nhưng những sáng kiến cơ sở hạ tầng đó đã không thu hút được sự quan tâm đáng kể từ cộng đồng quốc tế. Thay vì loại bỏ, Chính phủ Ai Cập cũng quyết định tự mình tài trợ cho các dự án này.
Bất kỳ sự bất ổn kinh tế tiềm ẩn nào cũng có thể đ.e dọ.a sự ổn định trong nước, tạo cơ hội cho những kẻ cực đoan quay trở lại. Chính phủ Ai Cập đã đàn áp rộng rãi Tổ chức Anh em Hồi giáo sau vụ quân đội lật đổ tổng thống trước đó, Mohamed Morsi, vào năm 2013. Tuy nhiên, sẽ là chủ quan nếu đán.h giá thấp khả năng trở lại của các đảng cực đoan trong bối cảnh kinh tế suy giảm mạnh.
Xung đột ở Gaza, căng thẳng với Ethiopia và sự mất giá của đồng nội tệ sắp xảy ra: tất cả những yếu tố này có thể gây ra "một cơn bão" lớn với Ai Cập năm 2024. Đây vừa là cơ hội vừa là một cuộc khủng hoảng tiềm tàng đối với chính sách đối ngoại của Mỹ. Việc xích lại gần Ai Cập hơn bây giờ, với sự hỗ trợ về kinh tế và quân sự, có thể mang lại ảnh hưởng lớn hơn cho Mỹ đối với các chính sách của Ai Cập và có khả năng tạo ra một đối trọng với sự hiện diện ngày càng tăng của Nga ở những nơi khác ở Bắc Phi và Sahel. Mặt khác, một Ai Cập bất ổn có thể gây ra một vấn đề lớn cho tphương Tây. Ai Cập đang là một trong những quốc gia đông dân nhất ở Trung Đông và một cuộc khủng hoảng ở đó có thể đồng nghĩa với một làn sóng người tị nạn khổng lồ tới châu Âu.
Các nước Arab họp bí mật thảo luận về tương lai của Gaza Saudi Arabia, Ai Cập, Jordan và Chính quyền Palestine (PA) đã có cuộc họp bí mật để thảo luận về Gaza thời hậu chiến. Người dân chờ nhận lương thực cứu trợ của UNRWA tại Rafah, Dải Gaza, ngày 28/1/2024. Ảnh: THX/TTXVN Tờ Jerusalem Post dẫn một số nguồn tin cho biết, Saudi Arabia, Ai Cập, Jordan và Chính quyền Palestine (PA) đã...