Vì sao trẻ nam không nên ‘hoạt động thể thao quá mức’ sau 3 ngày tiêm vaccine phòng COVID-19?
Ít nhất trong 3 ngày sau tiêm vaccine phòng COVID-19 cho trẻ, cha mẹ, người giám hộ, thầy cô giáo cần yêu cầu trẻ tránh vận động mạnh, hoạt động thể thao cường độ cao.
Điều này sẽ gây tăng áp lực cho tim, biểu hiện viêm cơ tim sẽ trầm trọng hơn.
Tiêm vaccine phòng COVID-19 mũi 2 cho trẻ sau 4 tuần
Thông tin tại cuộc tập huấn hướng dẫn triển khai chiến dịch tiêm vaccine phòng COVID-19 cho t.rẻ e.m từ 12-17 t.uổi do Bộ Y tế tổ chức theo hình thức trực tuyến diễn ra chiều qua, PGS.TS Dương Thị Hồng – Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ TW cho biết, vaccine hiện tại được sử dụng tiêm chủng cho t.rẻ e.m 12-17 t.uổi là vaccine Comirnaty của Pfizer, tương tự người từ 18 t.uổi trở lên.
PGS.TS Dương Thị Hồng – Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ TW. Ảnh: Trần Minh
Liều lượng 0,3 ml mỗi liều, đường dùng tiêm bắp; lịch tiêm gồm 2 mũi, khoảng cách giữa 2 mũi từ 3 đến 4 tuần (21-28 ngày).
“Theo khuyến cáo của nhà sản xuất, mũi 2 vaccine COVID-19 Pfizer sẽ cách mũi một sau 3-4 tuần nhưng chúng tôi đề nghị các địa phương và điểm tiêm chủng ấn định thời gian tiêm mũi 2 là sau 4 tuần”, PGS.TS Dương Thị Hồng nói.
Tránh để xảy ra phản ứng lây chuyền với trẻ tại điểm tiêm vaccine phòng COVID-19
Bà Hồng đề nghị các địa phương nhắc nhở các điểm tiêm tuân thủ theo đúng các hướng dẫn về chuyên môn của Bộ Y tế liên quan đến tiêm chủng. Tổ chức tiêm chủng cho t.rẻ e.m theo hình thức chiến dịch do đó ngành giáo dục cần phối hợp chặt chẽ với ngành y tế.
“Sự phối hợp của các nhà trường với y tế trong công tác tiêm chủng rất quan trọng để đảm bảo tiêm chủng an toàn, đồng thời đặc biệt chú ý giãn cách phòng chống dịch. Tất cả các bàn tiếp đón, khám sàng lọc, tư vấn, bàn tiêm, theo dõi sau tiêm… phải bố trí khoa học.
Đặc biệt t.rẻ e.m trong lứa t.uổi này thường có phản ứng lây chuyền do đó khi 1 trẻ nào có biểu hiện lo sợ hay e ngại tiêm thì sẽ dễ gây ra phản ứng lan chuyền cho nhiều trẻ khác. Vì vậy nên sắp xếp các phòng tiêm, theo dõi sau tiêm thật hợp lý, có những khoảng cách nhất định”- bà Hồng lưu ý.
Tiêm vaccine phòng COVID-19 cho t.rẻ e.m tại TP HCM Ảnh: HCDC
Phản ứng viêm cơ tim sau tiêm vaccine phòng COVID-19 với trẻ: Rất hiếm gặp
Về phản ứng sau tiêm vaccine phòng COVID-19 cho t.rẻ e.m, PGS.TS Dương Thị Hồng cho biết: các phản ứng xảy ra cũng hoàn toàn tương tự như ở người lớn, phổ biến là đau đầu, đau khớp, đau cơ, đau tại vị trí tiêm. Trẻ cũng có thể bị ớn lạnh, sốt, mệt mỏi. Tuy nhiên chuyên gia lưu ý đối với vaccine Pfizer, thường sau tiêm mũi vaccine thứ 2 sẽ xảy ra phản ứng nhiều hơn mũi 1.
Video đang HOT
Các phản ứng có thể xảy ra các phản ứng khác gặp trên tỷ lệ 1/10 trẻ hoặc 1/100 trẻ sau tiêm là buồn nôn, mẩn đỏ tại chỗ tiêm.
Các phản ứng không phổ biến khác dưới 1/1.000 trường hợp là nổi hạch, mất ngủ, đau tứ chi, khó chịu, ngứa tại chỗ tiêm.
Những phản ứng tiếp theo rất hiếm gặp là viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim.
Theo đó Phó viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ TW nói: Các trẻ sau khi tiêm được theo dõi tại điểm tiêm chủng 30 phút và tiếp tục theo dõi 28 ngày sau tiêm, đặc biệt là trong vòng 7 ngày đầu sau tiêm chủng. Việc theo dõi sau tiêm áp dụng như với người lớn.
Trong 3 ngày đầu sau tiêm các trẻ phải có gia đình, bố mẹ, người giám hộ luôn bên cạnh trẻ để hỗ trợ, xem tình hình sức khoẻ của trẻ và yêu cầu trẻ tránh vận động mạnh, hoạt động thể thao cường độ cao. Lý do là điều này sẽ gây tăng áp lực cho tim, biểu hiện viêm cơ tim sẽ trầm trọng hơn.
Thực tế tại một số quốc gia đã triển khai tiêm vaccine cho trẻ trước Việt Nam đã ghi nhận phản ứng sau tiêm dù “rất hiếm gặp” như: Viêm cơ tim, viêm màng tim… “Theo các nghiên cứu tại các quốc gia khác nhau, những phản ứng như viêm cơ tim, viêm màng tim thường xảy ra ở trẻ trai nhiều hơn trẻ gái (khoảng từ 4 – 6, thậm chí gấp 10 lần trẻ gái). Nhưng tôi nhắc lại là phản ứng này rất hiếm gặp” – PGS.TS Dương Thị Hồng nói.
Theo PGS.TS Trần Minh Điển, dù tỷ lệ gặp phản ứng viêm cơ tim sau tiêm vaccine phòng COVID-19 cho trẻ rất thấp nhưng ngành y tế vẫn phải chuẩn bị trước tiêm chủng, để cán bộ y tế hiểu và nhận biết thế nào là viêm cơ tim và viêm ngoài màng tim nhằm phát hiện sớm. Ảnh: Trần Minh
Về vấn đề này, PGS.TS Trần Minh Điển – Giám đốc Bệnh viện Nhi TW cũng nhấn mạnh phản ứng viêm cơ tim sau tiêm vaccine COVID-19 ở trẻ rất hiếm gặp và hiện cá nhân ông “chưa đọc thấy có dữ liệu liên quan đến t.ử v.ong”.
Dù tỷ lệ gặp phản ứng này rất thấp nhưng ngành y tế vẫn phải chuẩn bị trước tiêm chủng, để cán bộ y tế hiểu và nhận biết thế nào là viêm cơ tim và viêm ngoài màng tim nhằm phát hiện sớm.
“Do đó chúng tôi đã hướng dẫn tuyến dưới cần theo dõi chặt những dấu hiệu nhận biết dấu hiệu sớm nhất như trẻ mệt, nhịp tim nhanh, chứ không đợi đến huyết áp thấp thì đã muộn hơn” – PGS. TS Trần Minh Điển lưu ý.
Giám đốc BV Nhi TW cũng cho biết, tại Quyết định 5002 do Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn ký ban hành ngày 29/10, dựa trên công văn về tiêm chủng mở rộng cho t.rẻ e.m trong đó nêu rõ những trẻ bị bệnh bẩm sinh, mạn tính (ung thư, bệnh về m.áu, thận…), bị phản ứng dị ứng độ 3 với bất kỳ dị nguyên nào, trẻ có bệnh nền bắt buộc phải tiêm chủng vaccine COVID-19 ở bệnh viện.
Các bệnh nhi này bị suy giảm miễn dịch, khi di chuyển qua các môi trường có nguy cơ mắc bệnh, t.ử v.ong cao nên cần được tiêm ngay tại viện để giảm thiểu khả năng lây nhiễm.
“Tại bệnh viện, trẻ cần được khám sàng lọc có mắc bệnh bẩm sinh, mạn tính hay không; nghe tim, phổi bất thường; xác định phản vệ độ 3 với bất kỳ dị nguyên nào không”- PGS.TS Trần Minh Điển nhấn mạnh.
Hóa ra tất cả chúng ta đã hiểu sai quá sai về cái gọi là "hiệu quả" của vaccine: Tại sao không thể so sánh các loại vaccine Covid-19 với nhau?
Bởi lẽ sự so sánh ấy là hoàn toàn vô nghĩa. Chúng ta không thể so sánh Pfizer với Moderna, Johnson & Johnson, AstraZeneca hoặc Sinopharm được.
Đầu tháng 3/2021, thành phố Detroit (Michigan, Mỹ) chuẩn bị nhận được lô hàng 6200 liều vaccine từ Johnson & Johnson. Nhưng thật bất ngờ, thị trưởng thành phố - ông Mike Duggan thẳng thừng từ chối. Ông bảo rằng ông sẽ chỉ tin tưởng vào vaccine Pfizer/BioNTech và Moderna, vì đó là những loại tốt nhất.
Ý của Duggan liên quan đến những con số gọi là "tỉ lệ hiệu quả ngăn ngừa" của vaccine. Theo đó, vaccine của Pfizer có chỉ số này lên tới 95% vào 7 ngày sau mũi thứ 2. Của Moderna là 94% vào ngày thứ 14 sau mũi thứ 2. Để so sánh, Johnson & Johnson là 66%, sau 28 ngày.
Và nếu như chỉ nhìn vào các chỉ số như vậy, có thể thấy AstraZeneca và Johnson & Johnson có hiệu quả kém nhất, nếu so với nhóm đầu bảng như trong bức hình dưới đây!
Nguồn ảnh: Vox
Nhưng vấn đề là giả định về sự hiệu quả của vaccine nếu chỉ dựa vào chỉ số này thì hoàn toàn không đúng. Mọi thứ không đơn giản chỉ có như vậy, và chúng ta đã hiểu sai về "hiệu quả" của vaccine là như thế nào.
Cách các hãng tính "chỉ số hiệu quả" của vaccine
Chỉ số hiệu quả của vaccine được tính thông qua thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn, khi các hãng tiến hành thử nghiệm trên hàng chục ngàn người. Những người tham gia sẽ được chia làm 2 nhóm: Một nửa được tiêm vaccine, và nửa còn lại được tiêm giả dược (placebo).
Sau khi tiêm, tất cả trở lại cuộc sống bình thường nhưng được các chuyên gia theo dõi sát sao trong vài tháng, để xem liệu họ có nhiễm Covid-19 hay không!
Như thử nghiệm lâm sàng của Pfizer được thực hiện trên 43.000 người. Đến cuối cùng, 170 người dương tính với Covid-19. Nhưng điều quan trọng nằm ở việc 170 người này phân bổ thế nào vào 2 nhóm trên mới ra được chỉ số hiệu quả của vaccine.
Sự hiệu quả của vaccine nằm ở tỉ lệ nhiễm được phân bổ ở nhóm được tiêm và không được tiêm (Ảnh: Vox)
Nếu như tỉ lệ phân bổ là 50-50 (mỗi nhóm có 85 người), có nghĩa người được tiêm có rủi ro nhiễm bệnh chỉ ngang ngửa người không tiêm, và chỉ số hiệu quả là 0%. Nếu nhóm placebo chiếm trọn, tỉ lệ hiệu quả là 100%. Trong trường hợp của Pfizer, có đến 162 người nhiễm bệnh ở nhóm không tiêm, và chỉ có 8 người thuộc nhóm đã tiêm, nên tỉ lệ hiệu quả là 95%.
Nhưng con số 95% này cũng có sự hiểu nhầm. Nó không có nghĩa cứ 100 người được tiêm sẽ có 5 người nhiễm bệnh. Đây là tỉ lệ áp dụng cho từng cá nhân - người được tiêm sẽ có ít rủi ro nhiễm bệnh hơn người không tiêm 95% nếu không may tiếp xúc với mầm bệnh. Đây cũng là cách mà toàn bộ các hãng vaccine hiện nay áp dụng để tính toán tỉ lệ hiệu quả của mình.
Tại sao không thể so sánh chỉ số hiệu quả của các loại vaccine?
Đơn giản là vì thử nghiệm lâm sàng của mỗi loại vaccine được thực hiện trên các điều kiện khác nhau hoàn toàn.
"Một trong những điều đáng chú ý nhất khi chúng ta nhìn vào những con số này (tỉ lệ hiệu quả), đó là thời điểm thực hiện thử nghiệm lâm sàng," - Deborah Fuller, chuyên gia sinh học từ ĐH Washington (Mỹ) lên tiếng.
Lấy ví dụ từ 3 loại vaccine Pfizer, Moderna và Johnson & Johnson. Biểu đồ dưới đây cho thấy thử nghiệm lâm sàng của Pfizer và Moderna rơi vào tháng 8 - 11/2020, giai đoạn dịch bệnh tại Mỹ đang hạ nhiệt. Johnson & Johnson thì khác, họ thử nghiệm lâm sàng từ giữa tháng 11 cho đến cuối tháng 1/2021, thời điểm ca nhiễm tăng vọt, nghĩa là khả năng tiếp xúc với ca bệnh của các ứng viên tham gia là nhiều hơn hẳn.
Biểu đồ ca nhiễm và giai đoạn thử nghiệm lâm sàng của 3 hãng vaccine tại Mỹ (Nguồn: Vox)
Thêm vào đó, Johnson & Johnson còn thực hiện thử nghiệm lâm sàng tại các nước khác như Nam Phi và Brazil. Những nơi ấy không chỉ có tỉ lệ lây nhiễm cao hơn, mà chủng bệnh cũng khác biệt (như biến chủng B.1.351 của Nam Phi, và P.2 của Brazil). Thử nghiệm của Johnson & Johnson rơi vào đúng thời điểm các biến chủng xuất hiện và trở thành chủng chiếm ưu thế tại các quốc gia được lựa chọn, và đó đều là các chủng có khả năng lây nhiễm nhanh hơn.
Số liệu cho thấy, 67% các ứng viên tham gia thử nghiệm lâm sàng bị nhiễm bệnh tại châu Phi là tác phẩm của biến chủng mới, chứ không phải chủng bệnh hoành hành tại Mỹ suốt mùa hè năm 2020. Nhưng bất chấp như vậy, tỉ lệ hiệu quả vẫn ở mức 64%.
"Nếu muốn so sánh 2 loại vaccine với nhau, chúng ta sẽ cần so chúng ở cùng thử nghiệm, cùng điều kiện, cùng thời điểm và địa điểm," - chuyên gia Amesh Adalja từ ĐH Johns Hopkins nhận định.
"Nếu yêu cầu Pfizer và Moderna thực hiện lại thử nghiệm lâm sàng ở cùng điều kiện với Johnson & Johnson, chúng ta sẽ thấy tỉ lệ hiệu quả rất khác biệt," - Fuller bổ sung thêm.
Nói cách khác, chỉ số hiệu quả của vaccine chỉ cho chúng ta thấy chuyện gì đã xảy ra trong thử nghiệm lâm sàng của mỗi loại, chứ không hoàn toàn là những gì sẽ xảy ra khi áp dụng vào thực tiễn.
Chỉ số hiệu quả ngăn ngừa không phải mục đích thực sự của vaccine Covid-19
Thậm chí, một số chuyên gia còn cho rằng đây không phải là các chỉ số tốt nhất để đ.ánh giá sự hiệu quả của một loại vaccine. Bởi lẽ, việc chặn đứng toàn bộ khả năng nhiễm bệnh không phải là mục đích chính của các chương trình tiêm chủng.
"Mục đích của các chương trình tiêm chủng Covid-19 hiện nay không phải là để đưa thế giới về mức không có ca nhiễm, mà là để kìm hãm virus, khiến nó bớt nguy hiểm hơn, giảm khả năng gây ra triệu chứng nghiêm trọng, giảm mức cần thiết phải nhập viện, và giảm ca t.ử v.ong," - trích lời Adalja.
Lấy ví dụ với một người bình thường, tình huống lý tưởng nhất là không nhiễm bệnh, và xấu nhất là nhiễm bệnh rồi c.hết. Nhưng đại dịch không đơn giản như vậy. Ở giữa nó là nhiều mốc khác: Nhiễm bệnh mà không có triệu chứng, có triệu chứng nhẹ, có triệu chứng nặng, rồi nhập viện và t.ử v.ong.
Trong tình huống lý tưởng nhất, vaccine sẽ giúp chúng ta hoàn toàn ngăn chặn được khả năng nhiễm bệnh. Nhưng trong thực tế, nó hoàn toàn không khả thi và cũng không phải là mục đích các chương trình tiêm chủng nhắm đến. Mục tiêu thực sự là cung cấp đủ miễn dịch cho con người nhằm tránh được 3 kịch bản xấu nhất, đưa Covid-19 trở về một căn bệnh giống như cảm cúm, thay vì một thứ có thể khiến bạn buộc phải nhập viện rồi không thể trở về nữa.
Và đoán xem, mục tiêu ấy là thứ mà toàn bộ các loại vaccine hiện nay đều làm được, thậm chí là rất tốt. Ở toàn bộ các thử nghiệm lâm sàng, trong khi nhóm không tiêm chủng có người phải nhập viện, có người t.ử v.ong, thì những người đã tiêm mà nhiễm bệnh không một ai phải nhập viện cả (và cũng không ai c.hết).
"Một điều tôi muốn mọi người hiểu là toàn bộ các loại vaccine đều hiệu quả 100% trong việc ngăn chặn t.ử v.ong," - Fuller chia sẻ.
Sự hiệu quả trong khả năng ngăn chặn virus của vaccine có quan trọng, nhưng không phải là vấn đề quan trọng nhất. Thứ bạn nên quan tâm không phải là vaccine nào sẽ giúp ngăn ngừa dịch bệnh, mà là vaccine nào giúp bạn sống sót, hoặc không phải nhập viện nếu nhiễm bệnh. Và câu trả lời là toàn bộ các loại vaccine hiện nay, dù là Pfizer, Moderna của Mỹ, AstraZeneca của Anh, hay Sinopharm của Trung Quốc.
Vaccine COVID-19 có thể xuất hiện phản ứng chậm tại chỗ tiêm Khi việc sử dụng vaccine COVID-19 tăng lên, việc nhận biết và hiểu rõ về các tác dụng phụ của vaccine là điều cần thiết, giúp người tiêm có thể an tâm hoặc biết cách ứng phó kịp thời. Phản ứng tại chỗ có thể xuất hiện sau 7 ngày tiêm vaccine... Các nhà khoa học thuộc Bệnh viện Yale New Haven (Hoa...
