Về Quảng Nam xem chợ ‘phụ nữ bồng heo’

Có dịp ghé thăm Quảng Nam gần đây, tôi được người bạn địa phương dẫn đến thăm một ngôi chợ độc đáo chỉ bán mặt hàng heo và cũng có một nghề khá đặc biệt “ phụ nữ bồng heo”.

Quang cảnh chợ heo. Ảnh: Tiên Sa

Chợ có tên chợ heo Bà Rén, thuộc thôn Bà Rén, xã Quế Xuân 1, huyện Quế Sơn, Quảng Nam. Đây được xem là chợ heo giống lớn của miền Trung cũng như Tây Nguyên, có t.uổi đời hơn 50 năm.

Theo các bậc cao niên tại xã Quế Xuân 1, sở dĩ chợ heo có tên “Bà Rén” bởi vì hồi trước khi chưa có cầu, nơi đây có người phụ nữ chèo đò cho khách sang sông có tên là bà Rén, khách đến bến sông, cứ đứng đấy gọi to “bà Rén” thì bà có nhà gần đấy nghe được và ra bến sông để chèo đò.

Lâu dần, khu vực chợ heo này lấy tên Bà Rén cho dễ nhận biết. Các giống heo bán ở chợ rất đa dạng, từ heo chăn nuôi thuần chủng, heo lai giống Việt Nam cho đến heo lai giống của Nhật, Thái Lan… từ 1-3 tháng t.uổi.

Cặp heo được chở đến chợ bằng xe máy kéo rọ sắt. Ảnh: Tiên Sa

Việc mua bán heo giống diễn ra nhanh chóng, sau đó, số heo này được chuyển đến Đà Nẵng, Quảng Ngãi, TPHCM, Hà Nội; rồi có thể “xuất khẩu” sang tận Lào, Campuchia… Cho nên, hiện nay vẫn còn lưu truyền câu ca:

Ai về Bà Rén ghé chợ heo

Vui tai, bắt mắt chuyện tầm phèo

Heo kêu, người nói bao nhiêu chuyện

Gần trưa buổi chợ đã lèo nhèo…

Qua quan sát, nguồn heo được chở đến chợ bằng các phương tiện như xe đạp, xe máy, đôi khi là xe tải nhỏ. Tại chợ, người bán, kẻ mua trao đổi giá cả rất chóng vánh, có người mua heo theo hình thức mua cáp (ước lượng trọng lượng heo để quy ra t.iền), có người chưa thạo hay còn nghi ngờ thì nhờ người “ bồng heo” đứng trên cân đồng hồ để cân heo (thông thường là cân tạ).

Một phụ nữ có thâm niên “bồng heo” đang cân heo. Ảnh: Tiên Sa

Trước khi cân, người bồng heo phải cân trước để biết trọng lượng và tiếp tục bồng heo để cân, sau đó làm phép trừ để biết trọng lượng của con heo đã cân. Chợ heo Bà Rén hoạt động từ lúc 5:00 đến 10:00 mỗi ngày. Nơi đây, bạn có thể điếc tai vì tiếng chào hàng, mặc cả hòa với tiếng heo kêu, thi thoảng có tiếng cãi nhau. Không những người và heo đầy cứng trong chợ mà có lúc heo còn “lan tỏa” ra trên quốc lộ.

Trước mắt chúng tôi, khâu cân heo này cũng rất sôi động, có con heo ngoan ngoãn thì nằm im trên tay người bồng, có con hiếu động thì la ré điếc tai, có con dữ dằn thì vừa la ó vừa lắc đầu, quẩy chân, oằn mình nhảy ra khỏi tay người bồng. Thế là một màn đuổi bắt heo bắt đầu, heo chạy len lỏi vào trong chợ, người thì chạy theo sau đuổi bắt, té ngã là chuyện thường tình, trông rất sinh động, rối rắm nhưng cũng rất vui mắt với những người ngoài cuộc.

Trung bình mỗi con heo được cân, những người phụ nữ bồng heo nhận từ 1.000 – 2.000 đồng. Như vậy mỗi buổi sáng thu nhập của các phụ nữ bồng heo được khoảng 50.000- 100.000 đồng.

Chúng tôi nghe chị Nguyễn Thị Hạnh nhờ bồng heo thuê mà nuôi hai con vào đại học, hay thấy bà Trần Thị Thảo (61 t.uổi, trú ở xã Quế Xuân 1) vội vã xắn quần, đôn đáo chạy tới chỗ rọ heo của thương lái rồi bồng từng chú heo choai mang cân xong là bỏ vào giỏ của người mua.

Trong tiếng ồn ào, náo nhiệt với tiếng heo kêu, bà Thảo cho biết: “Vào những những năm chưa dịch bệnh, lượng heo về đây rất nhiều nên chợ nhộn nhịp với kẻ mua, người bán. Tôi đã có thâm niên nghề cách đây trên 30 năm. Nghề này là vậy đấy mấy anh, mình không chỉ khéo léo, nhanh nhạy mà phải có đủ sức khỏe, chịu khó và nhất thiết phải yêu nghề nữa. Nhiều khi bất cẩn, không chắc tay là heo tuột khỏi người ngay, mất heo thì mình phải đền”.

Chợ heo Bà Rén mua, bán tất cả các loại heo giống. Ảnh: Tiên Sa

Chị Phạm Thị Thạnh (52 t.uổi, trú thôn Bà Rén xã Quế Xuân 1), là “chuyên gia” bồng heo hơn 20 năm qua cho hay, nguồn heo giống bán nơi đây chủ yếu là từ các huyện lân cận như Quế Sơn, Thăng Bình, Núi Thành, Điện Bàn, Tiên Phước… (Quảng Nam), Hòa Vang (Đà Nẵng) chở đến…. Phân nửa nguồn heo từ chợ này được thương lái đưa đến TPHCM, Hà Nội, Quảng Ngãi, Bình Định… Đôi khi heo còn “nhập cảnh” qua Lào hoặc Campuchia… Giá cả thì tùy theo heo đẹp, xấu, lớn, nhỏ… Hiện nay, chợ heo Bà Rén lúc đông đúc có khoảng 9-10 phụ nữ làm cái nghề “độc nhất vô nhị” đó là bồng heo để cân k.iếm t.iền.

Chị Nguyễn Thị Kim Liên, thương lái mua heo tại chợ Bà Rén đã gần 30 năm cho hay, thay vì cho heo vào rọ rồi đưa lên bàn cân để biết trọng lượng con heo, người mua thường thuê một phụ nữ bồng, đứng lên bàn cân, sau đó trừ đi cân nặng của người và giỏ (rọ) sẽ ra khối lượng của heo. Bởi khi cho heo vào rọ thì chúng thường giãy dụa khiến kim cân nhảy lung tung, khó cân lại dễ bị trầy xước. Còn khi bồng, chúng sẽ tự động ngoan ngoãn, dễ cân hơn nhiều.

Cân heo bằng rọ. Ảnh: Tiên Sa

Ông Phạm Cư, Trưởng Ban quản lý chợ Bà Rén cho hay, để bảo đảm sức khỏe cho những chú heo, chợ heo chỉ họp vào những ngày nắng đẹp, riêng ngày 30 và mùng 1 Âm lịch thì không bán. Bình quân mỗi ngày có khoảng 100 hộ kinh doanh; mua bán hơn 2.000 heo con các loại. Thời gian qua, dịch tả châu Phi và dịch Covid-19 hoành hành nên chợ heo hơi vắng vẻ, đến nay chợ heo đã mới bắt đầu hoạt động trở lại tuy nhiên chưa được nhộn nhịp.