“Thần đồng” thành…. tự kỷ
Trở thành niềm tự hào của cha mẹ bằng những biểu hiện “thần đồng”, sự phát triển bất thường của nhiều đ.ứa t.rẻ không được phát hiện và điều trị sớm.
Mới hơn 3 t.uổi nhưng bé N.N.T.A (quận Bình Thạnh – TPHCM) đã có thể làm rất nhanh các phép tính trong phạm vi 100, vốn thuộc trình độ của học sinh lớp 2. Cha mẹ bé vui mừng đi khoe khắp nơi và còn cho rằng con mình có “tính cách của một nhà khoa học” vì bé kiên quyết chỉ thể hiện khả năng đặc biệt này khi nào mình thích không thích chơi với bạn bè hay người lớn nhưng có thể ngồi một mình cả buổi với cây viết, hí hoáy viết những con số, phép tính.
Sự phát triển thiếu cân bằng
Thế nhưng, có bác sĩ (BS) là bạn của anh N., cha A., sau một hồi quan sát lại nói rằng cháu có vẻ bất thường về tâm lý. Lúc ấy, anh N. nổi nóng với bạn nhưng sau nhiều ngày thì nhìn con… cũng thấy nghi nghi, vì đến t.uổi này mà hiếm hoi lắm A. mới nói vài từ rời rạc, thờ ơ trước mọi trò đùa của cha mẹ. “Chúng tôi đưa con đến một đơn vị tư vấn tâm lý t.rẻ e.m, các BS bảo thằng bé bị tự kỷ” – anh N. buồn rầu. Từ chỗ vui mừng vì đứa con “thần đồng”, nay vợ chồng anh N. phải chạy đến nhiều bệnh viện (BV), khoa nhi để tìm cách điều trị cho cháu bé với niềm an ủi duy nhất “may là phát hiện sớm”.
Khám cho một bệnh nhi tại Khoa Khám t.rẻ e.m và BV ban ngày – BV Tâm thần TPHCM
Tại các đơn vị tâm lý – tâm thần nhi, nhiều “thần đồng” được cha mẹ đưa đến khám cũng vì những biểu hiện bất thường trong giao tiếp, thể hiện tình cảm, ứng xử… BS Nguyễn Thị Giang, Trưởng Khoa Khám t.rẻ e.m và BV ban ngày – BV Tâm thần TPHCM, kể lại: “Có cháu bé chưa đến 4 t.uổi nhưng lúc ngồi trong phòng khám cứ chỉ vào các vật dụng có chữ, ngay cả nhãn hiệu của máy in, máy lạnh bằng tiếng nước ngoài và đọc rất chính xác.
Cháu bé khác thì chưa rành tiếng Việt nhưng lại thạo… tiếng Anh. Ở nhà, cha mẹ bé mời thầy về dạy tiếng Anh cho chị, bé nghe được nên thuộc luôn, rành cả mặt chữ. Tuy nhiên, trong các trường hợp này, nếu quan sát kỹ sẽ thấy nhiều bé chỉ đọc một cách vô hồn. Cách đây nhiều năm, tôi cũng gặp một bé bị tự kỷ lúc 4 t.uổi. Bé tự đọc khi thấy bất cứ chữ ở đâu và đọc được lời bài hát khi gia đình hát karaoke nhưng chỉ đọc theo quán tính chứ không phải có mục đích. Đến nay, 16 t.uổi, bé vẫn chỉ là một trẻ tự kỷ, không có khả năng tự chăm sóc bản thân, chỉ tồn tại khả năng đọc như vậy”.
BS Trịnh Tất Thắng, Giám đốc BV Tâm thần TPHCM, giải thích: “Tự kỷ trong tâm thần thuộc dạng bệnh “bị xâm lấn”. Các mặt hoạt động tâm thần bị xâm lấn sẽ không còn cân đối, biểu hiện rõ nhất là trẻ sẽ mất khả năng, kỹ năng giao tiếp với bên ngoài, tự thu mình vào thế giới riêng, không chia sẻ với thế giới xung quanh”. BS Giang cho biết những trẻ này khác với một đ.ứa b.é thông minh bình thường ở chỗ thường thể hiện khả năng một cách tự phát, bất chợt, không theo yêu cầu của thầy cô, cha mẹ mà chỉ làm khi bản thân mình muốn. Nhiều trẻ cũng kèm theo rối loạn hành vi.
Video đang HOT
Lưu ý các mốc phát triển
Theo hướng dẫn của Khoa Tâm lý, BV Nhi Đồng 1, phụ huynh nhận biết sự phát triển của con bình thường hay không qua việc theo dõi sự phát triển các mặt xã giao – tâm hồn, trí tuệ, cơ thể, sự sáng tạo – truyền thông với các mốc cụ thể. Ở mặt xã giao – tâm hồn, trẻ 0-9 tháng t.uổi có thể phản ứng khi được ôm ấp, đu đưa, nghe tiếng người khác, mỉm cười, thích nhìn mặt người khác, nhìn thú vật…
Giai đoạn 9-18 tháng t.uổi, trẻ bắt đầu có biểu hiện lệ thuộc vào người trưởng thành quen thuộc và lo sợ người lạ mặt, bắt đầu học những quy luật đơn giản, có sự thay đổi tâm trạng và có khả năng biểu lộ điều mình muốn… Khi 1 t.uổi rưỡi đến 2 t.uổi rưỡi, trẻ hay chơi một mình nhưng thích có nhiều người ở xung quanh, thích giúp đỡ người lớn, biểu hiện thiếu tự nhiên với người lạ mặt…
Như sự bù trừ
Theo BS Thắng, trước đây, người ta cho rằng tự kỷ đến từ sự giáo dục không tốt của gia đình. Tuy nhiên, ngày nay, y học đã nghiên cứu và đưa ra nhiều nguyên nhân thực thể của căn bệnh này là do nhiễm virus hoặc trục trặc trong giai đoạn phát triển của hệ thống thần kinh, do gien. Trẻ tự kỷ thường mất khả năng giao tiếp nhưng nhận thức không mất, nhiều trẻ vẫn có trí năng bình thường dù ngôn ngữ, hành vi lại không bình thường.
Như một sự bù trừ, một số trẻ xuất hiện những năng lực “thần đồng” trong quá trình phát triển trong vô số những mặt hoạt động tâm thần bị hạn chế, có những mặt lại phát triển tốt. Những “thần đồng” tự kỷ này thường là các trẻ có khiếm khuyết về mặt xã hội và những gì trẻ có được giống như cơ chế sinh tồn, giúp cân bằng phần nào khiếm khuyết để tồn tại. Các “thần đồng” này rất cần được điều trị, giáo dục đặc biệt để dễ dàng hòa nhập hơn với xã hội, càng điều trị sớm thì hiệu quả càng cao.
BS Giang lưu ý: Một đ.ứa t.rẻ bình thường sẽ phát triển phù hợp theo lứa t.uổi về các mặt trí tuệ, biểu hiện cảm xúc, hành vi, kỹ năng giao tiếp… một cách hài hòa và đồng đều. Nếu sự phát triển này lệch pha, tức chỉ một chức năng nào đó “lóe sáng”, còn các chức năng khác lại hạn chế so với lứa t.uổi thì nên coi chừng. Trường hợp này, phụ huynh nên đưa trẻ đến BS chuyên khoa để được kiểm tra toàn diện. Hiện tượng “thần đồng” cũng nằm trong nhiều bệnh lý khác thuộc lĩnh vực tâm thần nhi như: chậm phát triển tâm thần, rối loạn tăng động và các dạng rối loạn phát triển…
Theo ANH THƯ- Người lao động
Thế giới đặc biệt của trẻ tự kỷ
Hiện nay, nhờ tiến bộ của y học và nhận thức của các bậc phụ huynh, bệnh tự kỷ ở t.rẻ e.m đã được quan tâm phát hiện và điều trị. Theo đó, tỷ lệ trẻ bị bệnh được phát hiện có xu hướng gia tăng, các biện pháp điều trị và phòng ngừa cũng mang lại kết quả đáng khích lệ.
Nguyên nhân gây chứng tự kỷ
Đến nay nguyên nhân gây chứng tự kỷ vẫn chưa được xác định đầy đủ. Qua các nghiên cứu, nhiều nhà khoa học cho rằng, tự kỷ là do di truyền bởi nhiều gen. Bên cạnh đó có những yếu tố khác như mẹ bị bệnh Rubella khi mang thai, trẻ bị sang chấn não khi sinh... Xem xét não của trẻ, các nhà nghiên cứu nhận thấy có một số bất thường ở bán cầu não trái, thùy thái dương, hệ Limbic và tiểu não. Nếu gia đình ít cho trẻ giao tiếp với bên ngoài thì mức độ tự kỷ của trẻ càng nặng hơn.
Biểu hiện của chứng tự kỷ ở t.rẻ e.m
Nếu chú ý, phụ huynh sẽ nhận thấy những biểu hiện bất thường xuất hiện khá sớm từ khi trẻ mới 10-12 tháng t.uổi. Trẻ hầu như thờ ơ, ít đòi hỏi chăm sóc hoặc luôn bứt rứt, quấy khóc, khó ngủ, ít cười hoặc không cười, không phát âm khi được dỗ nựng, ánh mắt vô cảm không tinh nhanh. Khi đến 2-3 t.uổi, các biểu hiện của tự kỷ dần dần bộc lộ rõ trong 3 lĩnh vực: suy giảm về tương tác xã hội suy giảm giao tiếp sở thích thu hẹp và hành vi định hình rập khuôn. Tự kỷ gây ảnh hưởng nhiều đến quá trình phát triển tâm lý và làm giảm khả năng thích nghi hòa nhập của trẻ, đồng thời là gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Trẻ bị tự kỷ cần được gia đình và xã hội quan tâm đúng mức.
Tự kỷ thuộc nhóm các rối loạn phát triển lan tỏa xuất hiện sớm với tiến triển kéo dài. Theo các nghiên cứu dịch tễ học gần đây ở Mỹ và một số nước trên thế giới cho thấy, rối loạn tự kỷ có tỷ lệ: cứ 1.000 t.rẻ e.m có 1 - 2 trẻ tự kỷ điển hình và 6 trẻ có rối loạn phổ tự kỷ. Tại Phòng khám Khoa Tâm bệnh - Bệnh viện Nhi TW trong những năm gần đây, số trẻ chậm nói có dấu hiệu tự kỷ đến khám tăng lên rõ rệt: năm 2008 có 450 trẻ, năm 2009 có 950 trẻ, năm 2010 có 1.972 trẻ và năm 2011 có 2.200 trẻ, trung bình 10-20 trẻ/ngày. Trẻ trai nhiều hơn trẻ gái 6-8 lần, trong số đó 50% trẻ tự kỷ điển hình, còn lại thể nhẹ và trung bình.
Tương tác xã hội
Trẻ không nhìn vào mắt người khác khi giao tiếp, nét mặt thờ ơ, vô cảm chỉ chơi tha thẩn một mình, không chơi với các trẻ khác, không thích khoe những thứ mình thích với mọi người. Một số trẻ lại gắn bó lệ thuộc với 1-2 người thân, thường là mẹ hoặc người trực tiếp chăm sóc. Khi cần một đồ vật gì ở cao hoặc xa, trẻ cầm tay người thân đến chỗ đồ vật và xem đó là "công cụ để nối dài tay" cho mình. Trẻ chỉ biết đến nhu cầu bản thân mà không quan tâm đến người xung quanh. Trong khi chơi đùa, trẻ không biết chơi tương tác, không biết luật của trò chơi, không biết chơi "giả vờ" mang tính xã hội.
Ngôn ngữ
Trẻ chậm nói, chỉ nói một số từ đơn điệu, không nói được câu dài hoàn chỉnh. Một số trẻ không nói được từ nào rõ ràng mà chỉ nói những từ, những âm vô nghĩa, người khác nghe không hiểu. Ngoài ra, một số trẻ còn nói lắp, nói định hình một vài câu từ hoặc nói nhại người khác. Trẻ không hiểu ý nghĩa của từ, của lời nói thường không biết bắt đầu câu chuyện với người khác thế nào và cũng không biết duy trì cuộc nói chuyện. Vì vậy, nhiều người cho rằng trẻ như một người từ hành tinh khác đến và xa lạ với thực tại.
Hành vi
Trẻ có những hành vi định hình lặp lại vô nghĩa, nhiều khi làm rất lâu một cách thích thú những việc như: giơ tay nhìn bàn tay, ngắm sàn nhà, vỗ tay, vê hoặc xoắn vặn tay, quay tròn, lắc lư người, cười một mình... Trẻ thích chơi với một số đồ vật trong nhiều giờ như: giở xem tranh ảnh ở tạp chí, tháo các đồ vật nhỏ ra rồi tự lắp lại, cầm chong chóng quay, xoay tròn một đồ vật, lăn bóng qua lại... Trẻ không biết dùng đồ chơi theo đúng chức năng của nó. Một số trẻ có trí nhớ máy móc rất tốt, biết điều khiển tivi, đài, video rất thành thạo, do vậy bố mẹ lại cho rằng con mình "thông minh".
Điều trị và chăm sóc trẻ tự kỷ
Trẻ tự kỷ cần được điều trị sớm ngay từ khi phát hiện bệnh, như cần được đ.ánh giá, hướng dẫn tập luyện bởi đội ngũ nhiều chuyên gia như bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ tâm thần nhi, nhà tâm lý, cán bộ phục hồi chức năng, nhà trị liệu ngôn ngữ, giáo viên giáo dục đặc biệt. Bố mẹ trẻ cần kết hợp chặt chẽ với các nhà chuyên môn để tạo hiệu quả tốt trong việc tập luyện.
Việc điều trị trẻ tự kỷ ở Việt Nam nói chung và Khoa Tâm bệnh - Bệnh viện Nhi TW nói riêng chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và áp dụng một số phương pháp can thiệp được phổ biến trên thế giới. Cán bộ là các bác sĩ, tâm lý, giáo viên làm việc nhóm để đưa ra hướng can thiệp cá nhân cho mỗi trẻ. Hiện nay, tại Khoa Tâm bệnh đã áp dụng thường quy "Hệ thống giao tiếp bằng trao đổi tranh" (PECS - Pictures Exchange Communication System) để dạy trẻ tự kỷ. Có nhiều nghiên cứu cho thấy dạy theo phương pháp này đã cải thiện cho trẻ tự kỷ rất nhiều trong giao tiếp.
Trong chương trình giáo dục đặc biệt, trẻ được huấn luyện các kỹ năng giao tiếp (như chú ý, bắt chước, tiếp nhận và thể hiện ngôn ngữ, tự chăm sóc, kỹ năng xã hội, kỹ năng trước khi đến trường...). Các chuyên gia cũng giúp bệnh nhi huấn luyện hành vi (tìm nguyên nhân để giảm bớt hoặc làm mất đi những hành vi không thích hợp, dạy trẻ kỹ năng học tập), huấn luyện điều hòa các giác quan. Đặc biệt, họ dạy trẻ tập trung nhìn vào vật và vào mắt người giao tiếp, chơi các trò chơi trị liệu... Những trẻ có hành vi tăng động, hung tính hoặc có cơn động kinh..., cần được điều trị bằng thuốc.
Ở t.uổi đến trường, một số trẻ tự kỷ có sự cải thiện nhất định. Với trường hợp nhẹ, việc điều trị sớm và tích cực sẽ giúp trẻ có được những kỹ năng xã hội và thích nghi dần dần, sau này có thể học tập và có nghề nghiệp, sống đỡ phụ thuộc vào người thân.
Theo BS. Thanh Ngọc Minh (Sức khỏe đời sống)
8 lý do khiến bạn giận dữ Tức giận là trạng thái cảm xúc xảy ra bình thường ở từng người. Tuy nhiên, nếu bạn tức giận thường xuyên thì đó có thể do nguyên nhân chủ quan hay khách quan gây ra cảm xúc này. Theo Tiến sĩ Helen Stokes-Lampard thuộc trường Cao đẳng Hoàng gia Anh, có 8 lý do khiến cơn tức giận của bạn xuất hiện....
