Mỹ tính làm gì để giành lại vị thế thống trị ngành bán dẫn từ châu Á?

Mỹ tính làm gì để giành lại vị thế thống trị ngành bán dẫn từ châu Á?

Nếu quan tâm tới ngành sản xuất chip bán dẫn, bạn sẽ biết tới hai cái tên đình đám là TSMC của Đài Loan và Samsung Electronics của Hàn Quốc. Hai công ty châu Á này cộng lại chiếm tới hơn 70% thị phần sản xuất chip bán dẫn toàn cầu.

Mỹ, từng là quốc gia đi đầu trong lĩnh vực này, đang bị tụt lại phía sau, sau khi các mô hình kinh doanh trong ngành công nghiệp sản xuất chip bán dẫn có nhiều thay đổi lớn.

Thế nhưng, chính thực trạng thiếu hụt chip trên quy mô toàn cầu, cùng với đó là những căng thẳng địa chính trị với Trung Quốc đã khiến cho Mỹ quan tâm nhiều hơn tới chuỗi cung ứng sản phẩm quan trọng này, vốn đang nằm trong tay một số ít các doanh nghiệp trong ngành. Bên cạnh đó, Mỹ tỏ ra quyết tâm hơn trong công cuộc mang ngành sản xuất quay trở lại với nước Mỹ, nhằm lấy lại vị thế trước đây.

Mỹ đã đầu tư hàng tỷ USD, và được cho rằng, đang tìm kiếm mối quan hệ đồng minh với nhiều quốc gia khác.

Chip bán dẫn là linh kiện đóng vai trò rất quan trọng đối với các ngành như sản xuất xe hơi và điện thoại thông minh. Và sản phẩm này chính là một trong những tâm điểm căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

“Một đặc điểm của chính sách Mỹ áp dụng là phải có tác động lớn lên Trung Quốc. Và điều đó giờ đây trở thành một mệnh lệnh mang tính quốc gia khi Mỹ phải gia tăng khả năng tự chủ sản xuất chip bán dẫn, nhất là trong bối cảnh thiếu hụt chip bán dẫn trong khoảng thời gian gần đây và cuộc chiến công nghệ với Trung Quốc”, Bank of America cho biết trong báo cáo ngày 7/4.

Chip được gắn trên bo mạch chủ của máy tính.

Châu Á có thể thống trị ngành chip thế nào

Điểm mấu chốt để hiểu được tính chất địa chính trị trong sản xuất chip bán dẫn, các quốc gia nào đang là “bá chủ” trong ngành này, và tại sao Mỹ lại đẩy mạnh ngành công nghiệp này trong nước, nằm ở kiến thức về chuỗi cung ứng và các mô hình kinh doanh.Châu Á có thể thống trị ngành chip thế nào

Các công ty như Intel, đồng thời cũng là nhà sản xuất thiết bị, thường thiết kế và tự sản xuất các dòng chip của riêng mình.

Bên cạnh đó cũng có những công ty chip bán dẫn phi sản xuất, thường chỉ đảm nhận khâu thiết kế và sau đó nhượng lại công tác sản xuất cho một bên khác, hay còn được gọi với tên: đơn vị chuyên sản xuất. Hai đơn vị chuyên sản xuất lớn nhất thế giới đó chính là TSMC của Đài Loan và Samsung Electronics của Hàn Quốc.

Trong suốt 15 năm qua, các công ty bắt đầu chuyển dần sang mô hình kinh doanh phi sản xuất. TSMC và Samsung đã tận dụng được thời cơ đó khi đầu tư mạnh vào các công nghệ sản xuất tân tiến. Hiện tại, một công ty lớn như Apple muốn có được những sản phẩm chip mới nhất để tích hợp trên dòng sản phẩm iPhone của họ, buộc phải tìm tới TSMC.

TSMC chiếm tới 55% thị phần các công ty chuyên sản xuất chip, trong khi đó Samsung chiếm 18%, theo dữ liệu từ Trendforce. Đài Loan và Hàn Quốc tổng cộng chiếm tới 81% thị phần các doanh nghiệp chuyên sản xuất toàn cầu, qua đó cho thấy sự thống trị của hai nền kinh tế này và mức độ phụ thuộc của bên khác vào họ nói chung, TSMC và Samsung nói riêng.

“Năm 2001, có tới 30 công ty tham gia vào lĩnh vực này, tuy nhiên, việc sản xuất chip bán dẫn ngày càng đòi hỏi sự đầu tư về cả chi phí lẫn công nghệ, do mức độ phức tạp của sản phẩm, số công ty này hiện tại chỉ còn 3: TSMC, Intel và Samsung”, theo báo cáo của Bank of America công bố hồi tháng 12 năm ngoái.

Tuy nhiên, công tác sản xuất của Intel lại đi sau so với TSMC và Samsung.

“Đài Loan và Hàn Quốc đã trở thành những nơi tiên phong trong sản xuất chip, vì lĩnh vực này đòi hỏi nguồn vốn đầu tư rất lớn, và một phần thành công của họ trong suốt 12 năm qua tới từ những chính sách hỗ trợ của chính quyền, bên cạnh đó là khả năng tiếp cận lực lượng lao động có chuyên môn cao”, theo Neil Campling, trưởng bộ phận nghiên cứu các lĩnh vực công nghệ, truyền thông, và viễn thông tại Mirabaud Securities.

Chuỗi cung ứng phức tạp

Trong khi TSMC và Samsung đang là những cái tên nổi bật nhất trong lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn toàn cầu, họ vẫn phụ thuộc rất lớn vào các thiết bị máy móc nhập khẩu từ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Những công ty chuyên cung cấp các thiết bị sử dụng bởi các doanh nghiệp chuyên sản xuất chip nói trên thường được gọi với tên gọi ngắn gọn: semicap.

5 công ty semicap lớn nhất có thị phần lên tới gần 70%, theo Bank of America. 3 trong số đó là các doanh nghiệp Mỹ, một của châu Âu và một của Nhật Bản.

Công ty ASML của Hà Lan là công ty duy nhất trên thế giới có thể chế tạo ra siêu tia cực tím (EUV), thường được ứng dụng để tạo ra những con chip hiện đại nhất giống như những sản phẩm của TSMC và Samsung.

Mỹ đang có kế hoạch gì

Mỹ không hoàn toàn thụt lùi trong ngành công nghiệp sản xuất chip. Một số công ty của quốc gia này đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng. Nhưng một phân khúc mà Mỹ đi sau tất cả, đó chính là sản xuất.

Dưới thời Tổng thống Joe Biden, Mỹ đang nỗ lực tìm lại vị thế năm xưa trong lĩnh vực sản xuất và củng cố vững chắc các chuỗi cung ứng.

Trong tháng 2, ông Biden ký sắc lệnh yêu cầu phải đ.ánh giá lại chuỗi cung ứng chip bán dẫn nhằm phát hiện ra những rủi ro. Như là một phần của gói cứu trợ kinh tế trị giá 2.000 tỷ USD, 50 tỷ USD được đầu tư cho công tác sản xuất và nghiên cứu chip bán dẫn. Một đạo luật cũng được ban hành nhằm cung cấp khung pháp lý, đồng thời nhắm tới việc cung cấp thêm các biện pháp kích thích ứng dụng công nghệ tiên tiến, phát triển và củng cố chuỗi cung ứng chip bán dẫn.

Trong khi đó, Intel trong tháng trước cũng tuyên bố kế hoạch chi tới 20 tỷ USD để xây dựng thêm 2 nhà máy sản xuất chip mới, và cho biết hai nhà máy này sẽ hoạt động dưới mô hình các đơn vị chuyên sản xuất. Đó có thể sẽ là nhà cung cấp nội địa của Mỹ thay thế cho TSMC và Samsung.

Sự quan tâm tới chuỗi cung ứng chip được gia tăng bởi chính tình trạng thiếu hụt sản phẩm này trên quy mô toàn cầu, gây ra ảnh hưởng nặng nề cho ngành công nghiệp sản xuất xe hơi. Dịch bệnh Covid-19 đã khiến cho nhu cầu các mặt hàng điện tử như máy tính xách tay, máy chơi game, tăng mạnh, trong khi đó lại khiến cho các hãng sản xuất xe hơi phải giảm công suất. Nhưng đà hồi phục trong lĩnh vực sản xuất, đi liền với nhu cầu sử dụng chip tăng cao, đã khiến cho tình trạng thiếu hụt diễn biến ngày càng trầm trọng.

Khả năng sản xuất phần lớn rơi vào tay của các công ty như TSMC và Samsung đã khiến cho tình hình thậm chí còn tồi tệ hơn.

Nguồn cung chip màn hình đang thiếu hụt.

Tình trạng thiếu hụt chip bán dẫn “có thể đã khiến cho chính quyền Mỹ nhận ra rằng họ không thể kiểm soát được lĩnh vực vốn từng là thế mạnh của mình”, theo Campling của Mirabaud Securities.

Nhưng trong đó cũng tồn tại những tác động tới từ các yếu tố địa chính trị, ảnh hưởng tới chính sách của phía Mỹ.

“Trong dài hạn, chính quyền Biden mong muốn tiếp tục khuyến khích các nhà sản xuất nước ngoài và nội địa mở rộng hoạt động sản xuất tại Mỹ, nhằm giảm sự phụ thuộc vào năng lực sản xuất chip tại những khu vực địa chính trị nhạy cảm như Đài Loan, và tạo ra những công việc kỹ thuật thu nhập cao cao tại Mỹ”, theo Paul Triolo, từ Eurasia Group.

Một phần chính sách của của Mỹ trong lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn đó chính là hình thành nên các đồng minh. Hồi đầu tháng này, Nikkei đưa tin Mỹ và Nhật Bản sẽ hợp tác trong các chuỗi cung ứng linh kiện quan trọng như chip bán dẫn. Hai bên sẽ hướng tới một hệ thống nơi công tác sản xuất không tập trung tại các khu vực cụ thể, ví dụ như Đài Loan.

“Mỹ đang cố gắng đẩy Trung Quốc ra ngoài cuộc chơi”, theo Abishur Prakash, chuyên gia địa chính trị tại Center for Innovating the Future, công ty tư vấn có trụ sở tại Toronto, Canada.

“Mỹ đang nỗ lực tái thiết kế lại cơ chế làm việc của ngành công nghiệp sản xuất chip, trong bối cảnh vị thế của Trung Quốc trong ngành này đang ngày một nâng cao. Đó không nhất thiết là phải gia tăng khả năng tự chủ, cho dù Washington đang hướng tới mục tiêu này. Thay vào đó, Mỹ nên tập trung phát triển các lĩnh vực quan trọng, từ AI cho tới chip, vốn đang bị cô lập bởi yếu tố địa chính trị. Và vì một vài quốc gia cũng cùng chia sẻ quan ngại của Mỹ về vấn đề Trung Quốc, Mỹ chắc chắn sẽ có trong tay không ít lợi thế”.

Trung Quốc tăng tự chủ

Trung Quốc cùng lúc đó cũng đang gia tăng khả năng tự chủ trước những hành động từ phía Mỹ nhằm đẩy quốc gia này ra khỏi chuỗi cung ứng. Một vài năm qua, Trung Quốc cố gắng đẩy mạnh ngành công nghiệp sản xuất chip bán dẫn thông qua những quản đầu tư khổng lồ, bên cạnh đó là các chính sách hỗ trợ như giãn thuế.

Nhưng Trung Quốc vẫn đang đi sau nhiều nền kinh tế khác, vì thế, nắm một vị trí không quá quan trọng trong chuỗi cung ứng. SMIC, công ty sản xuất chip lớn nhất của Trung Quốc, được coi là một đối trọng với TSMC và Samsung. Nhưng công nghệ của SMIC lại “lạc hậu” hơn nhiều so với hai công ty tới từ Đài Loan và Hàn Quốc.

Và ngay cả khi công ty này muốn đẩy mạnh đầu tư vào máy móc, công nghệ, điều đó cũng sẽ rất khó khăn vì những lệnh cấm vận từ phía Mỹ. Washington liệt SMIC vào danh sách đen hồi năm ngoái. Danh sách này sẽ hạn chế các công ty của Mỹ xuất khẩu những công nghệ nhất định cho SMIC, ngăn cản đà phát triển của công ty này, vì các công ty của Mỹ nắm một vài trò hết sức quan trọng trong chuỗi cung ứng chip bán dẫn toàn cầu. Ít nhất có tới gần 80% các thiết bị đang sử dụng bởi SMIC có xuất xứ từ các công ty Mỹ, theo Bank of America.

Hồi năm ngoái, Reuters cho biết Mỹ gây áp lực đối với Hà Lan nhằm ngăn chặn việc ASML bán thiết bị cho SMIC. Công ty Hà Lan này là công ty duy nhất có thể tạo ra các máy siêu tia cực tím, được sử dụng để tạo ra những con chip hiện đại nhất. Cỗ máy đó vẫn chưa thể tới được Trung Quốc.

“Nếu như Trung Quốc muốn sản xuất ra những con chip hiện đại, điều đó sẽ được coi là viển vông nếu như thiếu đi các thiết bị từ Mỹ và các quốc gia đồng minh”, theo nội dung bản báo cáo tháng 12/2020 của Bank of America.

“Chúng tôi vẫn giữ quan điểm hoài nghi về những bước tiến của Trung Quốc, lý do là những biện pháp cấm vận của Mỹ. Chúng tôi dự doán phải mất ít nhất 5 năm nữa trước khi quốc gia này có thể tạo ra được những đột phá trong lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn”, theo Bank of America.