Lộ diện 2 kẻ ẩn nấp bí ẩn bên thiên hà chứa Trái Đất
Hai vệ tinh mới mang tên Sextans II và Virgo III vừa bất ngờ xuất hiện nơi vùng tăm tối cạnh thiên hà chứa Trái Đất Milky Way.
Theo Space.com, với sự xuất hiện đột ngột trong các dữ liệu thiên văn, Sextans II và Virgo III đã tham gia vào tập hợp khoảng 60 thiên hà lùn đã biết đang tụ tập xung quanh “quái vật” Milky Way (Ngân Hà), là thiên hà xoắn ốc khổng lồ mà địa cầu đang trú ngụ.
Nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi GS Masahi Chiba từ Đại học Tohoku (Nhật Bản) cho biết 2 vật thể ma quái này hứa hẹn giúp chúng ta hiểu thêm về một “thế lực” bí ẩn của vũ trụ: Vật chất tối.
Ảnh phóng to thể hiện vị trí của thiên hà Virgo III, nằm trong chòm sao Xử Nữ theo góc nhìn từ Trái Đất – Ảnh: NAOJ/ĐẠI HỌC TOHOKU
Với niềm tin rằng nhiều vệ tinh của Ngân Hà vẫn chưa được phát hiện do quá xa xôi và mờ nhạt, GS Chiba và các đồng nghiệp đã thực hiện cuộc săn tìm mới bằng kính thiên văn Subaru đặt gần đỉnh Maunakea ở Hawaii và tìm thấy 2 thiên hà nói trên.
Sự tồn tại của hai thiên hà lùn mới được nhận diện liên quan mạnh mẽ đến hoạt động của vật chất tối.
Vật chất tối là một vấn đề vũ trụ dai dẳng vì nó không tương tác với ánh sáng cũng như vật chất thông thường tạo nên các ngôi sao, hành tinh, mặt trăng và cả chúng ta.
Tuy nhiên, vật chất tối chiếm tới 85% vũ trụ và thực sự tương tác với lực hấp dẫn, có thể ảnh hưởng đến chuyển động và động lực của ánh sáng cũng như vật chất hàng ngày.
Video đang HOT
Điều này cho phép các nhà khoa học suy ra sự hiện diện của vật chất tối và cuối cùng xác định rằng các thiên hà lớn được bao quanh bởi các quầng sáng lớn của chất bí ẩn này, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa của thiên hà.
Trong vũ trụ sơ khai, chúng hình thành các giếng hấp dẫn, nơi khí và bụi hình thành nên các ngôi sao bên trong các thiên hà. Cuối cùng, các quầng này cũng tụ lại với nhau, hình thành nên các thiên hà lớn như Ngân Hà.
Mô hình này cũng cho thấy nếu vật chất tối tồn tại, nó sẽ không định hình một thiên hà lớn đơn độc, mà còn tạo nên hàng trăm vệ tinh xung quanh.
Ví dụ thiên hà khổng lồ Andromeda (Tiên Nữ), kích thước thậm chí nhỉnh hơn Ngân Hà một chút, phải có đến 500 vệ tinh, trong khi Ngân Hà có ít nhất 220 cái.
Nhưng chúng ta chỉ mới nhìn thấy hơn 60 vệ tinh của Ngân Hà và 39 cái của Tiên Nữ.
Vì vậy, khám phá được các thiên hà vệ tinh khó thấy nhất của Ngân Hà hay Tiên Nữ cũng là cách gián tiếp để nắm bắt cách mà vật chất tối tác động lên sự tiến hóa của các vật thể vũ trụ.
Gần gũi nhất, nghiên cứu về Sextans II và Virgo III hứa hẹn các thông tin thú vị.
Các nhà khoa học cũng cho biết ngay cả công thần hàng đầu trong cuộc khai phá vệ tinh của Ngân Hà là Subaru cũng chỉ quan sát được một phần của bầu trời.
Vì vậy, còn nhiều mảnh ghép hứa hẹn được tìm thấy, khi nhân loại phát triển được các kính viễn vọng quan sát toàn diện hơn và ít nhất là mạnh mẽ như Subaru.
"Quái vật" giữa chòm sao Xử Nữ sống dậy: Lời cảnh báo?
Hiện tượng vừa xảy ra với một thiên hà trong chòm sao Xử Nữ có thể cũng sẽ xảy ra với Sagittarius A*, "trái tim quái vật" của thiên hà chứa Trái Đất.
Phát hiện về "quái vật sống dậy" bắt nguồn từ một quan sát hồi tháng 12-2019 về SDSS 1335 0728, một thiên hà nằm cách chúng ta 300 triệu năm ánh sáng trong chòm sao Xử Nữ.
Thiên hà này trước đây khá lu mờ, đột nhiên bắt đầu tỏa sáng rực rỡ hơn bao giờ hết.
Lỗ đen quái vật vừa thức tỉnh, tỏa sáng rực rỡ - Ảnh đồ họa: ESO
Để hiểu lý do tại sao, các nhà thiên văn học đã sử dụng dữ liệu từ một số đài quan sát không gian và trên mặt đất để theo dõi độ sáng của thiên hà thay đổi như thế nào. Họ phát hiện ra bất ngờ lớn ở trung tâm thiên hà.
Ở tâm của các thiên hà là một lỗ đen quái vật, tức dạng lỗ đen siêu khối, siêu lớn, siêu mạnh.
Trước đây, lỗ đen của SDSS 1335 0728 được xác định là ngưng hoạt động từ lâu. Nhưng giờ đây, sau một thời gian quan sát, các nhà thiên văn học một lần nữa xếp nó vào nhóm có nhân thiên hà đang hoạt động (AGN).
Một số hiện tượng như vụ nổ siêu tân tinh hay sự kiện gián đoạn thủy triều có thể khiến các thiên hà đột ngột sáng lên. Nhưng những biến đổi độ sáng này thường chỉ kéo dài vài chục hoặc nhiều nhất là vài trăm ngày.
Nhưng TS Paula Sánchez Sáez từ Đài thiên văn Nam Âu (ESO) và các cộng sự nhận thấy ánh sáng thiên hà này vẫn ngày nay vẫn đang phát triển mạnh mẽ hơn, hơn 4 năm sau lần đầu tiên ánh sáng mạnh được "bật" lên.
So sánh dữ liệu trước và sau 12-2019, họ phát hiện ra rằng SDSS 1335 0728 hiện phát ra nhiều ánh sáng hơn ở các bước sóng tia cực tím, quang học và hồng ngoại. Thiên hà này cũng bắt đầu phát ra tia X vào tháng 2-2024.
Sử dụng nhiều mô hình để phân tích nguồn sáng đó, cuối cùng, chỉ có một câu trả lời hoàn toàn hợp lý: Đó là lỗ đen quái vật ở trung tâm thiên hà đã thức tỉnh.
Điều này có nghĩa là lỗ đen này bắt đầu nuốt vật chất dữ dội. Chính quá trình nuốt vật chất này đã khiến lỗ đen phát sáng.
Theo bài công bố trên tạp chí khoa học Astronomy & Astrophysics, đây là lần đầu tiên các nhà thiên văn học tìm được bằng chứng về sự thức tỉnh của một lỗ đen khổng lồ đã ngủ yên, trong thời gian thực.
Họ hy vọng các đài thiên văn mạnh mẽ khác trên Trái Đất sẽ giúp tìm kiếm các ví dụ tương tự.
Hiện tượng này cũng là lời cảnh báo về điều tương tự có thể xảy ra đối với Milky Way, tức Ngân Hà, là thiên hà chứa Trái Đất.
Ở trung tâm của Ngân Hà là Sagittarius A*, một lỗ đen quái vật cũng đang ngủ đông sau "tuổi trẻ" hoạt động mạnh mẽ.
Tất nhiên, chúng ta không nên quá lo lắng về việc con quái vật này sống dậy. Trái Đất chúng ta, cùng với cả hệ Mặt Trời chứa đựng nó, nằm ở tận rìa đĩa chính của thiên hà. Vì vậy, không có khả năng thế giới của chúng ta bị nuốt mất.
Phát hiện 16 siêu lỗ đen cổ đại đang b.ắn phá vũ trụ Một nhóm các nhà thiên văn học đã tìm hiểu xem những chùm tia cực mạnh từ các lỗ đen 10 tỉ năm t.uổi này đã và đang hướng tới đâu. Theo trang tin tức của NASA, sử dụng Đài quan sát tia X Chandra của NASA, Đài quan sát thiên văn vô tuyến quốc gia (NRAO) của Quỹ khoa học quốc gia...
