Lên đại ngàn tìm “quái vật bí hiểm nhất”

Là Vườn quốc gia lớn nhất Việt Nam với vô số loài động thực vật hiếm quý, Yok Đôn đang nóng lên từng ngày với những sự thật vừa đã phơi bày, vừa còn ẩn giấu phía sau đại ngàn xa thẳm.

Bò xám, náu mình hay ảo ảnh?

Gọi theo tiếng M’Nông: Yok là núi, Đôn là đảo. Yok Đôn là tên của ngọn núi cao 482m, đứng một mình như hòn đảo giữa biển rừng Buôn Đôn, được dùng làm tên chung cho VQG Yok Đôn- địa chỉ duy nhất trong hệ thống 76 khu rừng đặc dụng của cả nước về mục tiêu bảo tồn hệ sinh thái rừng khô cây họ Dầu lá rộng, còn gọi là rừng Khộp.

Đây là loại rừng rụng trụi lá vào mùa khô, xanh mướt về mùa mưa, đặc biệt phù hợp với điều kiện sinh trưởng của các loài động vật quý hiếm đang bị đe dọa toàn cầu như voi, vượn đen má hung, bò tót, bò rừng, công, ngan cánh trắng, thậm chí cả Bò Xám Kouprey- loài động vật đặc hữu chỉ có ở các nước vùng Đông Nam Á.

Cơ quan điều tra tiếp cận xác 2 con voi rừng b.ị b.ắn

Theo khẳng định của Noel Vietmayer, chuyên gia trong lĩnh vực đ.ánh giá tiềm năng động vật rừng nhiệt đới của Viện Hàn Lâm khoa học Mỹ: Chỉ cần có được một con bò đực Kouprey trong tay, các nhà khoa học sẽ có thể cải tạo gen cho đàn bò nuôi toàn cầu, đem lại mối lợi hàng tỷ đô la.

Năm 1987, giáo sư Lê Vũ Khôi, Thư ký Hội đồng Khoa học Tự nhiên thuộc Chương trình quốc gia về nghiên cứu cơ bản, sau chuyến lội rừng Đắk Lắk đã trở về Thủ đô với câu chuyện chính ông đã tận mắt nhìn thấy một con Kouprey giữa đại ngàn Yok Đôn với bộ sừng cong chĩa về phía trước và cái yếm thõng dài sát đất không thể nhầm lẫn.

Không có được tấm ảnh, thước phim nào về Bò Xám, vì ông nhìn thấy nó trong bóng chiều chập choạng. Nhưng uy tín của giáo sư Khôi đã phần nào thuyết phục được các nhà nghiên cứu, dẫn đến một cuộc hội thảo quốc tế về Bò Xám được tổ chức sôi nổi ở Hà Nội.

Sự hấp dẫn về giá trị lớn lao của nguồn gen Bò Xám đã lôi cuốn các nhà động vật học đổ xô lên Tây Nguyên, kiên trì lặn lội khắp núi rừng Yok Đôn với hy vọng dù chỉ một lần được nhìn thấy Kouprey, vốn được mệnh danh là “quái vật bí hiểm của rừng Đông Nam Á”.

Theo các nguồn tư liệu khác nhau, thời điểm năm 1975 các nước Đông Dương vẫn còn đôi ba trăm con bò xám Kouprey. Không ý thức được giá trị quá đặc biệt của loài thú lớn hiền lành này, người ta đã g.iết h.ại Kouprey không thương tiếc.

Hàng chục nhóm nhà khoa học của nhiều tổ chức, mang nhiều quốc tịch khác nhau lần lượt cưỡi voi đi dài ngày trong rừng cấm Yok Đôn kiếm tìm dấu vết Bò Xám. Một trong những chuyến đi nhằm mục đích ấy vào năm 1990 có phó giáo sư sinh học Hà Đình Đức – trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (sau này có biệt danh “nhà rùa học”) và ông Roger Cox- đại diện tổ chức WWF (Quỹ Bảo vệ thiên nhiên toàn cầu) tại VN cùng vài kỹ sư lâm nghiệp địa phương.

Chuyến đi kết thúc sớm hơn dự kiến bằng loạt đạn tấn công của tốp lính hoang dã nghi là tàn quân Fulro, khiến mấy con voi nhà Buôn Đôn phải chở đoàn khách đầy m.áu m.e về bệnh viện cấp cứu …

Rốt cục, tới nay vẫn chưa ai phát hiện được dấu tích nào chứng minh được sự tồn tại của Bò Xám trong VQG Yok Đôn. Nhưng cũng không ai dám khẳng định trong cả dải đại ngàn rộng hàng chục vạn hecta giáp ranh với mênh mông rừng già của vương quốc Campuchia bên kia biên giới không còn chú Kouprey nào.

6 năm từ khẩn trương đến khẩn cấp !

Tháng 5/2006 nhận được Quyết định số 733 do Thủ tướng chính phủ phê duyệt kế hoạch “Hành động khẩn trương đến năm 2010 để bảo tồn voi ở Việt Nam”, cả ba tỉnh được giao nhiệm vụ là Nghệ An, Đồng Nai, Đắk Lắk đều hăng hái lập dự án bảo tồn. Nhưng đến nay, toàn bộ lộ trình hành động của dự án vẫn… nằm trên giấy.

Rừng bị phá ngay dưới tấm biển cấm phá rừng

Ông Trần Hiếu, phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk than phiền tỉnh chờ hoài vẫn chưa được cấp khoản kinh phí 61 tỷ đồng để triển khai dự án. Giữa năm 2011 tỉnh Đắk Lắk đã tạm trích ngân sách thành lập Trung tâm Bảo tồn Voi.

Ý chí lực lượng kiểm lâm hiện xuống thấp đến mức không thể thấp hơn được nữa! Tất cả quán xá, từ người có t.iền đến cán bộ đều tiêu thụ động vật hoang dã rất bình thường. VQG gì mà đi suốt đêm này qua đêm khác chẳng thấy mắt thú bắt đèn!

Ông Trần Văn Thành, quyền Giám đốc VQG Yok Đôn

Năm 1980, đàn voi nhà của Đắk Lắk có 502 con. Dự án bảo tồn voi nhà do GS Lê Huy Bá lập năm 2007 đếm được 64 con. Đến giữa tháng 9/2012 số voi nhà toàn tỉnh chỉ còn 51 con.

Còn voi rừng, ước tính có 10 đàn với khoảng 110 con, chỉ trong 3 năm qua đã có tới 14 con b.ị g.iết hại và nguyên nhân c.hết không rõ, trong đó có 10 voi con.

Sau hơn 1 năm chờ đợi, Trung tâm mới nhận được công văn do Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn ký ngày 21/8/2012, gửi UBND 3 tỉnh Đắk Lắk, Đồng Nai, Nghệ An về việc ” Thực hiện kế hoạch hành động khẩn cấp đến năm 2020 để bảo tồn voi”, đề nghị 3 tỉnh rà soát hoàn thiện các dự án bảo tồn voi để thẩm định trình Thủ tướng phê duyệt Giao Tổng cục Lâm nghiệp tham mưu cho Bộ NN&PTNT tổ chức Kế hoạch khẩn cấp bảo tồn voi, xây dựng dự án tổng thể trước ngày 30/9/2012 .

Vậy là từ kế hoạch Hành động khẩn trương tháng 5/2006 tới kế hoạch Hành động khẩn cấp tháng 9/2012 trên giấy, 6 năm 3 tháng đã trôi qua…

Những bí mật chờ… phanh phui

Tại VQG Yok Đôn, quan hệ nội bộ phức tạp đến nỗi có hai ông Phó giám đốc Vườn, thì một ông bị thuộc cấp xài bằng giả đ.ánh vỡ xương gò má, một ông có con trai tiếp tay cho lâm tặc bị kỷ luật loại khỏi lực lượng kiểm lâm.

Biên chế 225 người, trong đó 187 cán bộ kiểm lâm trực tiếp làm nhiệm vụ bảo vệ rừng. Cơ sở vật chất hạ tầng Vườn mấy năm gần đây được ngân sách đầu tư hàng trăm tỷ đồng làm cầu, đường, trụ sở, công trình sinh hoạt.

Về công tác Đảng, chưa bao giờ lực lượng đảng viên ở đây đông đến thế, tới 79 đảng viên sinh hoạt tại đảng bộ VQG. Thế mà sự nghiệp bảo vệ rừng vẫn… vô hiệu !

Cây Kơ nia giữa rừng

Chiều 28/8/2012, tại trụ sở UBND huyện Buôn Đôn, ông Đinh Văn Khiết, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk chủ trì buổi làm việc với lãnh đạo huyện, Cục Kiểm lâm và các ngành liên quan về tình hình quản lý VQG.

Ông Trần Văn Thành, mới nắm quyền Giám đốc VQG Yok Đôn kêu lên: “Ý chí lực lượng kiểm lâm hiện xuống thấp đến mức không thể thấp hơn được nữa! Các đợt truy quét vừa qua phát hiện nhiều trường hợp công chức vi phạm luật bảo vệ rừng, trong đó có cả kiểm lâm, công an, bộ đội biên phòng, xã đội trưởng. Tất cả quán xá, từ người có t.iền đến cán bộ đều tiêu thụ động vật hoang dã rất bình thường. VQG gì mà đi suốt đêm này qua đêm khác chẳng thấy mắt thú bắt đèn!”.

Ông Nguyễn Đức Dục – Giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường tiết lộ một bí mật đáng sửng sốt: Cho tới nay, VQG Yok Đôn vẫn chưa từng làm đủ thủ tục sở hữu toàn bộ diện tích 115.545 ha vùng lõi, bởi những người có trách nhiệm chẳng quan tâm. Điều đó nghĩa là nếu có tranh chấp pháp lý về việc lấn chiếm diện tích Vườn, sẽ khó xét xử cho đúng pháp luật.

“Rõ ràng cán bộ trực gác các trạm, chốt đã nhận hối lộ của lâm tặc. Điểm tập kết gỗ lậu là hệ thống các xưởng cưa mở trái phép tại cửa rừng và giữa các khu dân cư, tại sao kiểm lâm và công an địa bàn không phát hiện, xử lý?”.

ông Đinh Văn Khiết gay gắt hỏi rồi khẳng định: Sắp tới tỉnh cương quyết tổ chức truy quét triệt để, dẹp hết các xưởng cưa trái phép kiểu này!

Tháng 9 sắp qua. Các xưởng cưa lậu vẫn hoạt động rầm rộ, cưa xẻ xoèn xoẹt khắp đêm ngày từ VQG Yok Đôn lên tới nội thành Buôn Ma Thuột. Bí mật ẩn giấu sau rèm rừng vẫn chờ được phanh phui …

Từ năm 1979, Bộ Lâm nghiệp thành lập khu rừng cấm Yok Đôn, thuộc Liên hiệp Lâm công nông nghiệp Ea Soup.

Năm 1986, đổi tên thành Khu bảo tồn thiên nhiên Yok Đôn. Tháng 6/1992, thành lập VQG Yok Đôn với diện tích 58.200 ha, nằm gọn trên xã Krông Na, huyện Ea Soup, tỉnh Đắk Lắk.

Năm 2002, Thủ tướng Chính phủ cho sáp nhập 2 lâm trường Buôn Đôn và Buôn Đrăng Phôk vào VQG Yok Đôn, nâng tổng diện tích Vườn lên tới 115.545 ha, mở rộng diện tích vùng đệm tương ứng lên 133.890 ha, bao gồm 6 xã thuộc 3 huyện Ea Soup, Buôn Đôn, Cư Jút của 2 tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông.

Tính đến tháng 9/2012, cả nước có 20 VQG, gồm 14 VQG thuộc tỉnh và 6 VQG do Tổng cục Lâm nghiệp (TCLN) quản lý. Trong số đó, Yok Đôn là VQG rộng lớn nhất thuộc quyền quản lý của TCLN.

Theo 24h