Làm thế nào để ngành gỗ không bị vướng vào các vụ kiện phòng vệ thương mại?

Ngành gỗ Việt Nam có nguy cơ phải đối mặt nhiều hơn với các vụ kiện phòng vệ thương mại, đặc biệt là kiện chống lẩn tránh thuế. Để kiểm soát tốt các nguy cơ, giảm tối đa thiệt hại, cần thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ giữa cộng đồng doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước.

Nguy cơ ngày càng lớn

Chia sẻ tại hội thảo “Tăng cường kiểm soát rủi ro trong các hoạt động xuất nhập khẩu mặt hàng gỗ” ngày 21/12, ông Đỗ Xuân Lập – Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam chia sẻ, đ.ánh giá của Chính phủ cho thấy, ngành gỗ là một trong những ngành dẫn đầu trong việc kéo kim ngạch xuất khẩu (XK) của các mặt hàng nông, lâm sản trong cả nước lên trong thời gian vừa qua.

Các doanh nghiệp cần cải thiện cơ chế theo dõi, giám sát sử dụng nguyên liệu gỗ. Ảnh: T.L

Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, ngành gỗ liên tiếp phải đối mặt với các vụ kiện chống bán phá giá từ Mỹ, từ Hàn Quốc, cụ thể đối với mặt hàng gỗ dán có liên quan đến các hành vi gian lận thương mại, lẩn tránh thuế.

“Gỗ dán không phải là mặt hàng duy nhất. Hiện còn một số mặt hàng XK của Việt Nam có nguy cơ lớn trong tương lai. Gần đây nhất, Cơ quan Đại diện Thương mại của Mỹ đã cáo buộc ngành gỗ Việt Nam sử dụng gỗ bất hợp pháp tại thị trường nội địa và trong sản phẩm XK vào Mỹ. Nguy cơ Chính phủ Mỹ áp dụng các biện pháp hạn chế thương mại đối với các mặt này gỗ của Việt Nam vào các thị trường này là rất lớn” – ông Đỗ Xuân Lập nhấn mạnh.

Đưa ra con số tổng quan về việc đối mặt với các vụ kiện phòng vệ thương mại của hàng Việt XK, ông Phùng Gia Đức – Phó Trưởng phòng Xử lý phòng vệ thương mại nước ngoài, Cục Phòng vệ thương mại ( Bộ Công Thương) nêu rõ, đến nay Việt Nam đã bị điều tra tổng cộng 199 vụ. Trong 5 năm gần đây nhất có tới 97 vụ điều tra phòng vệ thương mại. Riêng trong năm 2020, Việt Nam đang bị điều tra tổng cộng 37 vụ việc.

Đáng chú ý, với riêng các vụ việc liên quan tới sản phẩm gỗ, tuy nhiều năm trước vắng bóng, song từ năm 2019 đến nay việc bị điều tra lại diễn ra khá dồn dập. Năm 2020, Việt Nam liên tiếp bị Ấn Độ điều tra chống bán phá giá với mặt hàng gỗ ván MDF và Mỹ điều tra chống lẩn tránh thuế với gỗ dán.

Từ góc độ cơ quan Hải quan, bà Hoàng Thị Thủy – Trưởng phòng Xuất xứ và Sở hữu trí tuệ (Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan) cho biết, liên quan đến chống gian lận, giả mạo xuất xứ và chuyển tải bất hợp pháp đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, đặc biệt là mặt hàng gỗ, ngành hải quan đã tăng cường công tác thu thập thông tin, thiết lập tiêu chí, đưa vào nhóm đối tượng có rủi ro cao để áp dụng các biện pháp kiểm tra, giám sát, kiểm soát phù hợp.

Xử lý nghiêm các trường hợp nhập lậu gỗ qua biên giới, vận chuyển gỗ không có nguồn gốc, xuất xứ, không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp trong phạm vi hoạt động của hải quan, đặc biệt là các loại gỗ tròn.

Thúc đẩy “bắt tay”

Theo bà Hoàng Thị Thủy, thách thức đặt ra hiện tại là hình thức gian lận ngày càng tinh vi và quy mô ngày càng rộng; văn bản quy phạm pháp quy còn chưa điều chỉnh hết các trường hợp phát sinh trên thực tế; chế tài xử phạt còn chưa mang tính răn đe; nhận thức của một số DN Việt Nam còn hạn chế dẫn tới tiếp tay cho thương mại bất hợp pháp.

Để tránh các vụ việc bị điều tra chống bán phá giá, chống lẩn tránh thuế, ông Đức cho rằng, các DN cần có kiến thức về phòng vệ thương mại, vì đây là “cuộc chơi” DN buộc phải tham gia. DN phải hiểu đúng bản chất của công cụ này để có ứng phó phù hợp. Khi XK sang thị trường nào đó, phải có nguồn thông tin từ các đối tác nhập khẩu ở chính thị trường đó.

“Thông tin là vô cùng quan trọng, Khi nắm thông tin sớm sẽ giải quyết được nhiều vấn đề. Hiện, Bộ Công Thương có cơ chế cảnh báo sớm. Trong 2 quý gần đây, chúng tôi liên tục cập nhật sản phẩm gỗ có nguy cơ bị kiện” – ông Đức nhấn mạnh.

Bà Phan Mai Quỳnh – Phòng Điều tra thiệt hại và tự vệ (Cục Phòng vệ thương mại) cũng lưu ý thêm, trước khi có vụ việc xảy ra, các nhà XK cần cập nhật danh mục cảnh báo sớm của Cục Phòng vệ thương mại; xây dựng đội ngũ về lĩnh vực phòng vệ thương mại trong nội bộ; tìm hiểu quy định phòng vệ thương mại của nước điều tra; đa dạng hóa sản phẩm; tập trung vào các sản phẩm chất lượng cao; đa dạng hóa thị trường.

Bà Hoàng Thị Thủy đề xuất thời gian tới ngành gỗ phối hợp chặt chẽ, hiệu quả hơn với ngành hải quan trong xác định các mặt hàng rủi ro và các công ty có nguy cơ gian lận, giả mạo xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp.

Xây dựng kênh kết nối thông tin giữa Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam với cơ quan quản lý nhà nước liên quan nhằm cập nhật thường xuyên thông tin về các dấu hiệu gian lận, giả mạo xuất xứ chuyển tải bất hợp pháp để từ đó các cơ quan hữu quan sớm có kế hoạch áp dụng các biện pháp can thiệp kịp thời.