Giải cứu sao la khỏi bờ vực tuyệt chủng
Dự án giải cứu sao la này nhằm phát hiện và bảo tồn loài thú cực kỳ quý hiếm, nguy cấp và tiêu biểu nhất cho đa dạng sinh học trong tự nhiên ở Việt Nam
Dự án “Giải cứu sao la khỏi bờ vực tuyệt chủng”, do EU tài trợ không hoàn lại thông qua Tổ chức Quốc tế về bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam (WWF – Việt Nam) với tổng kinh phí hơn 22 tỉ đồng, vừa được triển khai tại tỉnh Quảng Bình. Sao la là một trong những loài thú quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trên thế giới, hiện còn rất ít cá thể sinh sống ở vùng rừng trên dãy Trường Sơn – chúng được mệnh danh là “kỳ lân châu Á”.
Sao la ở vùng núi trung Trường Sơn – Việt Nam được các nhà khoa học thu thập được(Ảnh do WWF – Việt Nam cung cấp)
Đặc biệt nguy cấp
Sao la có tên khoa học là Pseudoryx Nghetinhensis, được các nhà khoa học phát hiện lần đầu tiên vào năm 1992 tại Vườn Quốc gia Vũ Quang (Hà Tĩnh). Thời điểm đó, Bộ Lâm nghiệp và Tổ chức WWF – Việt Nam tiến hành tìm kiếm, khảo sát đã phát hiện thêm 20 con sao la khác sinh sống tại các vùng rừng thuộc dãy Trường Sơn, dọc biên giới Việt – Lào.
Ngay sau đó, sao la được xếp vào danh mục những loài động vật đặc biệt nguy cấp, cực kỳ quý hiếm (có nguy cơ tuyệt chủng trong tự nhiên rất cao) trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn thế giới (IUCN) và Sách đỏ của Việt Nam.
Sau này, thi thoảng sao la được tìm thấy ở các khu vực khác trong phạm vi của rừng nằm đoạn giữa dãy Trường Sơn thuộc các tỉnh: Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên – Huế. Tháng 10-1998, một lần nữa các nhà khoa học đã chụp ảnh được sao la trong tự nhiên ở Vườn Quốc gia Pù Mát (Nghệ An). Đáng chú ý, tất cả các con sao la được tìm thấy đều đã chế.t sau vài tuần.
Tại Lào, tháng 9-2010, thế giới từng chấn động khi người dân tại ngôi làng hẻo lánh thuộc tỉnh Borikhamxay bắt được một con sao la mang về làng, chỉ 3 tuần sau đó thì con vật quý này đã chế.t.
Ở khu vực rừng núi phía Tây tỉnh Quảng Bình, nhờ vào hệ thống bẫy ảnh do các nhà bảo tồn thiết lập trong các khu rừng rậm đã cho thấy sự hiện diện của loài sao la. Mới đây, tháng 2-2019, tại khu vực tiếp giáp giữa vùng đệm và vùng lõi của Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, qua bẫy ảnh, giới khoa học đã bất ngờ thu được hình ảnh của một cá thể nghi là sao la xuất hiện. Từ đó, họ đã thu thập thêm các bằng chứng để khẳng định sự hiện diện của loài thú quý hiếm này trong rừng và triển khai các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt, nhằm tránh các hoạt động gây hại đến loài thú quý hiếm này.
Giải cứu khẩn cấp
Video đang HOT
Dự án “Giải cứu sao la khỏi bờ vực tuyệt chủng” nhằm tăng cường hoạt động tìm kiếm, phát hiện loài thú quý hiếm, đặc hữu này trên nhiều phạm vi, khu vực rừng đã được khảo sát: Vườn Quốc gia Pù Mát, khu vực rừng phòng hộ phía Bắc tỉnh Nghệ An và khu vực cảnh quan trung Trường Sơn (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam). Quảng Bình là một trong những địa phương được cơ quan chủ quản dự án – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chọn tiên phong khởi động dự án.
Để triển khai hiệu quả dự án, Quảng Bình đã quyết định thành lập Ban Quản lý dự án rừng bền vững và Bảo tồn đa dạng sinh học (VFBC) trực thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, phối hợp với Tổ chức WWF – Việt Nam và các cơ quan liên quan xây dựng kế hoạch thực hiện các hoạt động tìm kiếm sao la.
Ông Nguyễn Văn Long, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm kiêm Giám đốc Ban Quản lý dự án VFBC tỉnh Quảng Bình, cho biết do đặc tính quý hiếm của loài này nên hiện cũng không có cá thể sao la nào được nuôi nhốt và phạm vi phân bổ loài thú này rất hạn hẹp, chỉ tập trung ở khu vực rừng trung Trường Sơn.
“Trước mắt phổ biến kiến thức cho người dân, cộng đồng, từ đó cùng thu thập thông tin có giá trị nhằm tăng khả năng phát hiện sao la trong phạm vi cư trú. Ngoài ra, sẽ sử dụng hệ thống bẫy ảnh tại nhiều khu vực để giám sát, tìm kiếm nhằm phát hiện cá thể này trên phạm vi các khu vực rừng dựa trên kinh nghiệm, khảo sát, điều tra thu thập thông tin” – ông Long cho biết.
Cán bộ kiểm lâm tỉnh Quảng Bình bẫy ảnh để nhận diện đa dạng sinh học, nghi có dấu vết của sao la
Dự án sẽ ưu tiên ít nhất 15 khu vực có mức độ nhận diện sao la cao nhất để khảo sát và đặt 2.400 bẫy ảnh flash trắng cho 6 tỉnh vùng trung Trường Sơn. Riêng Quảng Bình sẽ đặt 3 khu vực (200 bẫy ảnh cho mỗi khu vực) để nhận diện sao la. Tiếp đó, thực hiện thu thập và lấy ít nhất 1.200 mẫu eDNA để phân tích nhằm phát hiện sao la. Đồng thời sẽ tuyển dụng những người dân địa phương có kinh nghiệm theo dấu động vật hoang dã, có kiến thức sinh thái về các loài móng guốc để hỗ trợ hoạt động tìm kiếm, cứu hộ sao la trong tương lai.
Ngoài ra, việc khẩn cấp là tìm kiếm phát hiện và nuôi nhốt để thiết lập một chương trình nhân giống bảo tồn ngoại vi. Bảo đảm và duy trì những điều kiện cần thiết mang tính dài hạn để khôi phục một quần thể loài hoang dã có khả năng tồn tại và tái sinh trong tương lai, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học Việt Nam nói chung và loài sao la nói riêng.
Cuộc chiến vì lợi ích sinh thái
Theo đán.h giá của các nhà khoa học, hiện vẫn chưa có thông tin quần thể sao la trên toàn cầu. Đây là một trong những loài động vật có vú có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất thế giới, với số lượng còn sót lại trong tự nhiên chỉ khoảng dưới 100 cá thể tập trung ở khu vực trung dãy Trường Sơn trên lãnh thổ Việt Nam và Lào.
Tại hội thảo công tác bảo tồn sao la tổ chức ở Đại học Vinh (tỉnh Nghệ An) vào tháng 2-2023, tiến sĩ Văn Ngọc Thịnh, Giám đốc Tổ chức WWF – Việt Nam, đán.h giá sao la tượng trưng cho tất cả điều quan trọng hiện đang bị đ.e dọ.a. Nếu chúng ta có thể cứu được sao la, sẽ cứu được cảnh quan rừng, đa dạng sinh học và những lợi ích hệ sinh thái mang lại. Do đó, đây không chỉ đơn thuần là bảo vệ một loài động vật trong tình trạng nguy cấp mà còn là cuộc chiến nhằm cứu lấy thiên nhiên, các lợi ích sinh thái, sinh kế cộng đồng và tất cả những gì mà loài sao la là đại diện.
Bảo tồn loài mới ở Việt Nam - Bài 1: Ngăn chặn đà tuyệt chủng
Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF) vừa công bố báo cáo về phát hiện 380 loài mới, trong 2 năm 2021 và 2022, tại khu vực Tiểu vùng sông Mekong mở rộng của Đông Nam Á.
Riêng Việt Nam đã phát hiện 158 loài.
Báo cáo cũng kêu gọi các hành động khẩn cấp về giảm nguy cơ mất sinh cảnh và chấm dứt nạn buôn bán động vật hoang dã tại Việt Nam cũng như khu vực.
Cá thể tê tê Java quý hiếm được 2 giáo viên Lê Trọng Ngọc và Liêu Văn Quyết (trú tại xã Lộc Thiện, huyện Lộc Ninh, Bình Phước) phát hiện, bàn giao cho Hạt kiểm lâm. Ảnh: TTXVN phát
Bài 1: Ngăn chặn đà tuyệt chủng
Trong 2 năm 2021 - 2022, các nhà khoa học đã khám phá 380 loài thực vật có mạch và động vật có xương sống tại khu vực Tiểu vùng sông Mekong mở rộng (gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam). Khu vực này được đán.h giá là một phần của điểm nóng đa dạng sinh học Indo-Miến Điện, với các loài mang tính biểu tượng toàn cầu và có nguy cơ tuyệt chủng như: hổ, voi châu Á, tê tê Sunda và cá đuối nước ngọt khổng lồ.
"Kho báu" các loài mới
Khu vực này cũng là nơi các loài mới được phát hiện liên tục từ năm 1997 đến nay, với tổng số loài được phát hiện lên đến 3.390 loài gồm thực vật có mạch, cá, lưỡng cư, bò sát, chim và động vật có vú.
Từ năm 2021 - 2022, các loài mới được phát hiện trong khu vực này gồm: 290 loài thực vật, 19 loài cá, 24 loài lưỡng cư, 46 loài bò sát và một loài động vật có vú được tìm thấy ở Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Trong đó, Việt Nam chiếm số lượng nhiều nhất với 158 loài mới. Những phát hiện này chứng minh rằng khu vực vẫn là mảnh đất màu mỡ cho khám phá khoa học và là một "điểm nóng" về đa dạng loài; đồng thời cảnh báo về các hoạt động phá hủy thiên nhiên, môi trường sống khiến nhiều loài đã tuyệt chủng trước khi chúng được phát hiện.
Theo báo cáo, một số loài mới tại Việt Nam được các nhà khoa học thế giới đán.h giá cao như: Loài thu hải đường BEGONIA CATBENSIS được phát hiện ở các đảo đá vôi của Vườn Quốc gia Cát Bà. Loài này được tìm thấy trên các thành tạo núi đá vôi. Hiện có 21 loài thu hải đường được công nhận ở Việt Nam. Loài thu hải đường BEGONIA CATBENSIS này được cho là chỉ còn dưới 200 cá thể trưởng thành trong một phạm vi phân phối rất hạn chế. Loài này được coi là hiếm, xếp hạng bảo tồn ở mức Nguy cấp.
Loài ếch mới QUASIPAA TAOI được ghi nhận trên Núi Ngọc Linh, đỉnh núi cao nhất miền Trung Việt Nam với 2.598m. Chúng được tìm thấy ở đầu nguồn của đá suối trong rừng thứ sinh thường xanh ở khoảng 1.500m so với mực nước biển trung bình. Loài ếch mới này đại diện cho loài thứ 13 của chi ếch gai trên thế giới, trong đó riêng Việt Nam đã phát hiện 6 loài này. Phát hiện này đã khẳng định tính đa dạng rất cao của các loài lưỡng cư đặc hữu ở dãy núi Trung Trường Sơn của Việt Nam. Các nhà nghiên cứu xếp loại chúng ở mức là Gần bị đ.e dọ.a trong Danh sách đỏ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN)...
Rắn tia nắng (Xenopeltidae), được đặt tên theo vảy óng ánh của chúng, được phân bố rộng rãi khắp Đông Nam Á. Loài rắn tia nắng INTERMEDIUS mới được phát hiện tại một địa phương trong khu vực Trung Trường Sơn của Việt Nam. Các nhà nghiên cứu đã thu thập một số mẫu vật trong năm 2006 từ rừng thường xanh ở miền núi khu vực tỉnh Kon Tum, ở độ cao từ 1.500m và 2.500m so với mực nước biển trung bình. Nghiên cứu chỉ ra rằng, khu vực Tây Nguyên của Việt Nam có sự đa dạng cao về các loài lưỡng cư và bò sát, bao gồm nhiều loài bí ẩn (không thể phân biệt về mặt hình thái nhưng khác biệt về mặt di truyền). Các nghiên cứu gần đây đã tiết lộ nhiều loài mới cho khoa học ở khu vực này.
Ông Nguyễn Văn Trí Tín, Quản lý Chương trình Bảo tồn Động vật Hoang dã của WWF - Việt Nam cho biết, những loài mới này đang chịu áp lực rất lớn từ nạn phá rừng, môi trường sống bị phá hủy, ô nhiễm, dịch bệnh lây lan do các hoạt động của con người, phải cạnh tranh với các loài xâm lấn và chịu tác động tàn phá của nạn buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp. Nhiều loài đã tuyệt chủng trước khi chúng được phát hiện. Do đó, cần có những hành động cấp bách để ngăn chặn sự tuyệt chủng các loài hoang dã bằng cách bảo vệ sinh cảnh sống của chúng, hỗ trợ khôi phục quần thể các loài tự nhiên, tái hoang dã và ngăn chặn các hoạt động săn bắt mua bán động vật hoang dã trái phép.
Ngăn chặn đà tuyệt chủng
Để ngăn chặn đà suy giảm dẫn đến tuyệt chủng các loài tại Việt Nam, Hợp phần Bảo tồn Đa dạng sinh học do Cơ quan Hợp tác phát triển Hoa Kỳ (USAID) tài trợ đang thúc đẩy hoạt động "tái hoang dã" tại các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên trên cả nước. Theo đó, cơ quan này đã tiến hành một số phân tích khoa học chuyên sâu đối với một số loài động vật, đặc biệt là ở vùng Trung Trường Sơn của Việt Nam, nhằm hiểu thông tin cần thiết để tạo ra một quần thể có khả năng sinh sản, sau khoảng 10 - 15 năm sẽ tái thả trở lại tự nhiên. Hợp phần dự kiến xây dựng các cơ sở cứu hộ động vật với những điều kiện cần thiết để chăm sóc một số loài ưu tiên trong điều kiện nuôi nhốt, đặc biệt là ở miền Trung của Việt Nam.
Đến nay, Việt Nam đã tham gia và đóng góp tích cực vào các điều ước quốc tế liên quan (Công ước đa dạng sinh học; Công ước Ramsar; Công ước quốc tế về buôn bán các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp; Nghị định thư Cartagena về an toàn sinh học, Nghị định thư Nagoya về tiếp cận nguồn gen và chia sẻ lợi ích, Nghị định thư bổ sung Nagoya-Kuala Lumpur...).
Bên cạnh đó, các cam kết quốc tế, yêu cầu từ thực tiễn trong nước đã được luật hóa trong hệ thống các văn bản gồm: Luật Đa dạng sinh học, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Quy hoạch, Luật Lâm nghiệp, Luật Thủy sản, trong Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Chiến lược đa dạng sinh học quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và nhiều văn bản liên quan khác.
Thời gian tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, tổ chức liên quan tập trung nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học; nghiên cứu, xây dựng các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo về phục hồi các hệ sinh thái tự nhiên để góp phần bảo tồn đa dạng sinh học, phòng, chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững; văn bản pháp luật về nghĩa vụ pháp lý và bồi thường trong hoạt động quản lý an toàn sinh học đối với sinh vật biến đổi gen....
Cùng với đó, Bộ tiếp tục kiện toàn và tăng cường năng lực hệ thống cơ quan quản lý nhà nước, đội ngũ cán bộ quản lý về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học nhằm thực hiện hiệu quả công tác quản lý đa dạng sinh học; nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành có chức năng quản lý liên quan về bảo tồn đa dạng sinh học; tăng cường năng lực các đơn vị chuyên môn cấp tỉnh về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học; xây dựng và thực hiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước về đa dạng sinh học và các tổ chức chính trị-xã hội, các đối tác phát triển trong lĩnh vực bảo tồn đa dạng sinh học.
Đắk Nông thả 5 cá thể vượn đen má hung về rừng Ngày 27/9, Vườn Quốc gia Tà Đùng (Đắk Nông) phối hợp với Chi cục Kiểm lâm Bình Dương và Tổ chức Bảo vệ Động vật Hoang dã (WAR) thả 5 cá thể vượn đen má hung (Nomascus annamensis) về môi trường tự nhiên. Trong 5 cá thể vượn, có 1 cá thể do người dân giao nộp, 4 cá thể được Chi cục...