Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: Nhận thức và hành động (04/05/2015)
Ban chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4-11-2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH – HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Cuối năm 2014, Quốc hội cũng đã thông qua Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. Để có thể đổi mới giáo dục, cần có sự đồng thuận, có nhận thức và hành động đúng đắn cho một nền giáo dục đang trong giai đoạn “khởi đầu nan”.
Mục tiêu của đổi mới là giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân Thời gian gần đây, rất nhiều những hội thảo bàn về đổi mới giáo dục được diễn ra, nhằm lấy những ý kiến đóng góp từ các nhà giáo dục cho việc đổi mới được thuận lợi. PGS. TS Trần Ngọc Giao (Học viện Quản lý giáo dục) trong nghiên cứu của mình đã chỉ ra rằng: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học” mang ý nghĩa quyết định chi phối toàn bộ quá trình đổi mới chương trình GDPT từ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp, công tác kiểm tra dánh giá đến công tác quản lý giáo dục và quản lý nhà trường. Thành tựu và những tồn tại của giáo dục có thể nói rất nhiều, rất dài nhưng đâu là điều đáng phải quan tâm nhất? Thành tựu lớn nhất của giáo dục mấy chục năm qua là chuyển nền giáo dục tinh hoa dành cho số ít sang nền giáo dục đại chúng. Hoàn chỉnh hệ thống giáo dục, cơ cấu trình độ đào tạo từ thấp lên cao và rộng khắp các lĩnh vực. Bất cập chủ yếu nhất của giáo dục nước ta là: Dạy học chủ yếu theo lối truyền thụ làm cho người học thiếu chủ động, thiếu tự tin; Nặng tâm lý bằng cấp, thi cử, chưa coi trọng thực học. Theo PGS. TS Nguyễn Ngọc Giao, mục tiêu của đổi mới là “giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình; yêu Tổ quốc; yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”. Không thể nào thực hiện mục tiêu vừa nêu bằng lối truyền thụ răn dạy để học trò tiếp nhận một cách thụ động, khuôn phép, máy móc. Và không thể chỉ đ.ánh giá qua các bài thi, kỳ thi kiểm tra kiến thức đã được tiếp nhận bằng phương pháp truyền thụ. Ông khẳng định, cứu cánh của giáo dục nước ta, và cũng đang là xu thế của nhiều quốc gia, đó là giáo dục thông qua hoạt động; giáo dục tạo ra sự suy nghĩ độc lập cho cá nhân; và học sinh tự nhận biết được cái mà đời sống cá nhân của họ cần khi họ hội nhập và phục vụ cộng đồng. Vẫn còn nhiều người đặt vấn đề, đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo là đổi mới những gì? Câu trả lời sẽ dễ dàng hơn và giản dị hơn khi quan tâm đến những hoạt động giáo dục căn bản trong thực tiễn đã và đang diễn ra. Phải chăng đó là học, dạy, quản lý, huy động nguồn lực đảm bảo, xây dựng môi trường giáo dục và bao trùm lên tất cả là suy nghĩ về hoạt động giáo dục. Khi chuyển từ tiếp cận trang bị kiến thức sang tiếp cận phát triển năng lực thì có thể sẽ có câu hỏi được đặt ra, đối với học sinh đâu là năng lực cốt lõi cần phát triển? Có nhiều yếu tố cần như cần một đầu óc được luyên tập tốt, cần học cách sống, cần có năng lực tự chủ, năng lực tư duy… Ngoài ra, cần phát triển tốt các phẩm chất của học sinh như yêu gia đình, yêu quê hương đất nước… Từ yêu cầu phát triển các nhóm năng lực có thể so sánh việc dạy học theo hướng tiếp cận chủ yếu là trang bị kiến thức sang tiếp cận phát triển năng lực. Thấy rằng, năng lực có quá trình hình thành, phát triển, và được thể hiện thông qua hành động. Cũng theo PGS. TS Nguyễn Ngọc Giao, “đến nay phương pháp giảng dạy có hiệu quả nhất là phương pháp lấy thế giới thực làm trung tâm”. Học sinh có tham gia mới biết chủ động, mới có điều kiện thể hiện và tiếp tục biết hành động có suy nghĩ trước vô vàn tình huống của thực tiễn. Xoay quanh các vấn đề thực tiễn thì sẽ nhớ lâu, thấm sâu. “Mọi đ.ứa t.rẻ có thể chất bình thường đều có thể học được nên người. Bởi vậy, giáo viên và nhà trường phải cam kết rằng mọi đ.ứa t.rẻ bình thường đều có thể học được”. Giáo dục ở thế kỷ 21 là giáo dục hướng đến cá nhân trong môi trường lành mạnh. Để được cộng đồng thừa nhận phải nhận biết được mình cần gì, vượt qua các cản trở nào, thể hiện ra sao trong quá trình hội nhập xã hội và tự khẳng định. Sửa soạn hành trang vào đời là trao cho trẻ quyền làm chủ bản thân… Cùng góp ý kiến cho đổi mới giáo dục, PGS. TS Đặng Bá Lãm cũng chia sẻ quan điểm về đổi mới chương trình giáo dục: “Trước đây người ta lấy kiến thức, kỹ năng, thái độ làm cơ sở để xây dựng chương trình. Tuy nhiên kiến thức, kỹ năng, thái độ chỉ là các mặt riêng biệt của năng lực do phân tách ra mà có. Trong hoạt động thực tế các phương diện này biểu hiện như một tổng thể”. Ông khẳng định, những kiến thức tiếp thu một cách rời rạc không giúp giải quyết được vấn đề gì của cuộc sống. Kiến thức để tạo ra năng lực phải là những kiến thức do người học tự khám phá, kiến tạo kiến thức mới. Người học phải huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn kiến thức khác nhau, phải tìm tòi, trải nghiệm để đi tới thành công bằng con đường riêng của mình. PGS. Lãm cho rằng, để tiến tới thành công như vậy, bước đầu họ có thể gặp gặp khó khăn, thất bại, song cuối cùng họ sẽ tự hào về mình. Tự tin hơn ở các lần sau. Từ đó năng lực được hình thành. Người có năng lực là người không dừng lại ở một phương án duy nhất, mà sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Với lí do trên, quá trình dạy học phải chuyển từ việc truyền thụ kiến thức một chiều sang dạy cách học, cách giải quyết vấn đề, rèn luyện năng lực tư duy phê phán, tư duy hệ thống, năng lực khai thác, xử lý thông tin… Không chỉ vậy, việc đổi mới chương trình cần phải được quan tâm đặc biệt đến những vấn đề cốt lõi, học tích hợp, mở cửa trường ra thế giới bên ngoài… Tập trung vào vấn đề cốt lõi sẽ giúp cho người học phát triển đúng năng lực của mình. Còn học tích hợp sẽ giúp người học rèn luyện khả năng kết hợp các nguồn kiến thức khác nhau…
Theo daidoanket.vn
Mong đổi mới giáo dục lên hừng hực, nhưng thực tế lại lạnh lùng, thách thức
"Tư tưởng về đổi mới tư duy giáo dục xem ra vẫn đang bốc lên hừng hực, nhưng thực tế giáo dục thì lạnh lùng, có vẻ thách thức dư luận".
Sách giáo khoa điện tử đến với học sinh dân tộc thiểu sốChuyện lạ: Người c.hết ủy quyền cho người sống tham dự đại hộiPhản đối bỏ chấm điểm, nhưng đã bao giờ bạn hỏi, cho điểm để làm gì?
LTS: Nền giáo dục và đào tạo đang trong quá trình đổi mới căn bản và toàn diện. Đứng trước cơ hội lớn cũng là những thách thức không nhỏ. GS. TS. Phạm Tất Dong, Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam có bài viết nhận định và xác định phương hướng của nền giáo dục nước nhà trong giai đoạn đổi mới. Bài viết dài thể hiện quan điểm riêng của tác giả, Báo điện tử Giáo dục Việt Nam lược ghi những nội dung chính xin gửi tới quý bạn đọc.
GS.TS Phạm Tất Dong viết: Tháng 6/2006, trên trang Amazon.com người ta ngạc nhiên trước số sách đã phát hành có 56.170 cuốn mang từ change (thay đổi), trên bìa và nội dung của các cuốn sách đó xuất hiện 11.195 cụm từ busines change (thay đổi trong kinh doanh) và 2.404 cụm từ global change (thay đổi toàn cầu).
Nhiều người bị choáng trước số liệu trên bởi cảm thấy hình như mình bị lạc hậu trước sự thay đổi ghê gớm của thế giới. Nhưng rồi ai cũng thấy những thay đổi trong thế giới chúng ta đang sống cũng không phải quá lớn để mà không nhận thức được.
Video đang HOT
Tôi không có phương tiện xử lí thông tin hiện đại để biết trong nước và ngay trong ngành giáo dục Việt Nam, có bao nhiêu sách báo, tài liệu nói đến đổi mới tư duy giáo dục. Nhưng tôi đoán chắc rằng, cụm từ được viết trên giấy, được nói ra miệng phải cả triệu lượt.
Ấy thế mà giáo dục vẫn vượt trên đường mòn cũ, những thay đổi quá ít, có khi thay đổi lại làm cho cái cần thay đổi tăng tính cấp thiết hơn: học phí vẫn tiếp tục tăng,kế hoạch kiên cố hóa trường học sau nhiều năm triển khai vẫn ì ạch. Trên tivi gần đây cũng nói về số lượng trường rách nát vẫn quá lớn, ba, bốn năm năm liền thiên hạ kêu học sinh bị điểm quá kém về môn Lịch sử, nhưng rồi đâu lại hoàn đó.
Ảnh minh họa. Báo GDTĐ.
Dư luận phản đối việc bắt trẻ con đi học thêm quá nhiều, bị nhồi nhét nhưng học sinh vẫn ùn ùn đến các lớp học thêm, từ những em cao lộc ngộc đang học lớp cuối của trường THPT cho đến mấy em con nít ở t.uổi "thò lò mũi" vừa từ lớp mẫu giáo 5 t.uổi chuyển sang lớp 1...
Tư tưởng về đổi mới tư duy giáo dục xem ra vẫn đang bốc lên hừng hực, nhưng thực tế giáo dục thì lạnh lùng, có vẻ thách thức dư luận. Vì vậy, ở đây có gì không ổn chăng?...
Cái hạn chế của giáo dục hiển thị trước chúng ta là mô hình giáo dục đang được vận hành. Đổi mới giáo dục mà tầm tư duy chỉ trong khuôn khổ mô hình giáo dục cũ kĩ thì mọi thay đổi bên trong cái giới hạn đó giỏi lắm cũng chỉ là sự chắp vá đối phó mà thôi.
Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X đã cho phép chúng ta phá cái giới hạn cũ, thay vào đó là mô hình giáo dục mở - mô hình xã hội học tập. Thế nhưng nhiều người vẫn bảo vệ mô hình giáo dục cũ kĩ hiện hữu để bàn về đổi mới tư duy giáo dục. Tôi khẳng định rằng, họ chẳng thể mở ra một lối đi nào thông thoáng vào tương lai cho nền giáo dục chúng ta, cho dù họ đưa ra hàng trăm thông tin về sự đổi mới tư duy giáo dục ở nơi này hay nơi khác.
Sức ỳ của tư duy là một nguyên nhân làm cho người ta không dám vượt qua những điều mà họ đã ngộ nhận đó là nguyên lí bất di bất dịch. Sức ỳ đó đã và đang gây ra những thiệt hại, những đau khổ cho không ít người chẳng phải chỉ ở lĩnh vực giáo dục mà các lĩnh vực khác cũng tương tự. Trong giáo dục, chúng ta có thể liệt kê cả chục vấn đề về tính bảo thủ như bắt trẻ con học thuộc lòng, luyện học thi như luyện gà chọi đi đ.á n.hau để lĩnh giải.
Trong đời sống xã hội, những thay đổi hay những đổi mới có diễn ra và diễn ra có hiệu quả hay không phụ thuộc vào con người hiểu được những sự khác biệt giữa cái chúng ta phải làm với cái chúng ta làm như thế nào. Cái chúng ta làm hàng ngày như ăn, uống, học tập, trồng trọt, chăn nuôi... là cái bất biến, nó lặp đi lặp lại, ngày này qua ngày khác. Còn cách làm cái đó như thế nào là cái khả biến, là cái thay đổi, là cái mang lại một chất lượng mới.
Trong giáo dục, câu hỏi sẽ là: Cần phải làm gì đối với nền giáo dục đang có nhiều khuyết tật như hiện nay? Trả lời: Phải đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục. Trả lời như thế là chính xác.
Câu hỏi tiếp, đổi mới căn bản và toàn diện bằng cách nào? Trả lời: Phải đổi mới tư duy.
Cách trả lời này không đạt, bởi vẫn chỉ là câu trả lời làm gì chứ chưa phải câu trả lời làm như thế nào. Do đó không thể đi đến một quyết định cần thiết của cơ quan lãnh đạo tối cao về cách làm. Nhưng không ít các nhà nghiên cứu khoa học lại coi "đổi mới tư duy giáo dục" là biện pháp, mà không hiểu đây chỉ là điều kiện để đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo mà thôi.
Vấn đề cốt lõi đổi mới tư duy là dùng trí tuệ để đề ra được cách làm, tức là trả lời được câu hỏi: Làm như thế nào?. Chúng ta biết rằng, trong sản xuất, biết là điều kiện cần thiết, nhưng biết làm cách nào mới là yếu tố tạo ra lợi thế cạnh tranh, dừng lại ở biết thì chưa tạo ra sự thay đổi.
John Naisbitt (từng làm việc ở các trường đại học University of Utah, Đại học Harvard, Đại học Cornell) có một lối tư duy độc đáo, được diễn đạt bằng mệnh đề: "Tương lai được gói gọn trong hiện tại". Muốn đi tới tương lai, phải hiểu thấu hiện tại để thấy được cái gì trong hiện tại sẽ nằm trong tương lai.
Theo tôi, chúng ta đổi mới tư duy để làm gì là vấn đề cần đặt ra. Đổi mới tư duy không phải là để "đổi mới tư duy", tức là đổi mới tư duy không có mục đích tự thân. Đổi mới tư duy có mục đích của nó. Với chúng ta đổi mới tư duy giáo dục lần này là để thay đổi cả một mô hình giáo dục, thay đổi cả một nền giáo dục để nhằm vào mục đích cuối cùng là làm cho nền giáo dục "của dân hơn nữa, do dân hơn nữa, và vì dân hơn nữa".
Nếu không đạt mục đích này, ngay lập tức vấn đề đổi mới tư duy giáo dục lại phải đặt lại, bức thiết hơn, gay gắt hơn.
Sau nhiều tháng xây dựng đề án đổi mới giáo dục một cách "căn bản" và "toàn diện" để trình Hội nghị trung ương Sáu (khóa XI) vào tháng 10/2012 và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tháng 4/2014, chúng ta thấy việc chuẩn bị đã không thành công. Ban Chấp hành Trung ương Đảng thông báo rằng, phải tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nữa.
Tôi nghĩ rằng, nguyên nhân chính ở đây là tư duy giáo dục của chúng ta chưa đúng tầm. Dòng tư duy chúng ta vẫn luẩn quẩn trong giới hạn một hệ thống giáo dục đã lỗi thời, không đủ năng lực để tạo ra một mô hình nhân cách Việt Nam trong giai đoạn đất nước đi vào nền kinh tế công nghiệp, từng bước phát triển kinh tế tri thức, mở rộng thị trường ra khỏi biên giới quốc gia, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam và năng lực hội nhập quốc tế sâu hơn nữa của con người Việt Nam trong phần nửa đầu thế kỷ XXI.
Vậy, cần nhận thức đầy đủ rằng đã đến lúc phải đổi mới mục tiêu giáo dục và đổi mới này là đổi mới căn bản nền giáo dục. Một cuộc cách mạng hay một cuộc cải cách giáo dục nào cũng phải bắt đầu từ xác định mục tiêu kỳ vọng. Đấy là nguyên tắc-một nguyên tắc cứng rắn như một nguyên lý...
Việc đầu tiên khi bàn đổi mới giáo dục và kéo theo là đổi mới tư duy giáo dục phải khẳng định dứt khoát rằng, mẫu người (mô hình nhân cách) do nền giáo dục đang đào tạo không thể chấp nhận được nữa. Phải nghiên cứu và xác định những yêu cầu cơ bản với con người cần đào tạo, từ đó xây dựng mục tiêu đào tạo cho giai đoạn mới, trước mắt là 2015-2020.
Khi xác định được mục tiêu đào tạo mới thì toàn bộ hệ thống giáo dục phải đổi mới theo. Do vậy, đổi mới căn bản nền giáo dục là đổi mới mục tiêu giáo dục. Mọi cuộc cách mạng giáo dục, cải cách giáo dục hay đổi mới giáo dục đều bắt đầu từ câu hỏi: Chúng ta cần con người với những phẩm chất, nhân cách nào? Lý tưởng xã hội của họ là gì? Họ kế thừa và phát triển sự nghiệp nào của các thế hệ đi trước trao cho?...
Đổi mới tư duy giáo dục phải hướng tới một nền giáo dục của dân, do dân, vì dân - một nền giáo dục vì con người chứ không phải cho con người: Ai cũng được học hành, ai cũng có cơ hội và điều kiện học tập suốt đời, nghĩa là ở bất kỳ lứa t.uổi nào, con người cũng được hưởng quyền thỏa mãn nhu cầu học tập.
Một nền giáo dục của dân, do dân, vì dân là nền giáo dục dân chủ nhất, nền giáo dục ấy sẽ tạo ra những con người xây đắp và bảo vệ một Nhà nước của dân, do dân, vì dân, một nhà nước thực sự cách mạng, thực sự dân chủ, thật sự công bằng, bình đẳng, bác ái.
Tôi mượn lời cựu Tổng thống Abraham Lincoln để kết lại: "Chính quyền của dân, do dân, vì dân sẽ không bao giờ diệt vong trên trái đất".
Theo Giaoduc.net
Báo cáo Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa Để chuẩn bị Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII, dự kiến khai mạc vào ngày 20/10 tới, Thủ tướng Chính phủ đã phân công các thành viên Chính phủ chuẩn bị một số báo cáo, tờ trình, dự án Luật. Trong đó, Bộ GD-ĐT có Tờ trình và báo cáo quan trọng. Theo sự phân công của Thủ tướng Chính phủ,...
