Chuyện ít biết về thời vàng son của nhà máy dệt Nam Định
Thời vàng son, có lúc số công nhân của nhà máy dệt Nam Định lên tới 1 vạn 8 ngàn người, bằng 1/10 dân số Thành Nam lúc bấy giờ, mỗi kỳ trả lương công nhân là giá cả trong thành phố lại một lần chao đảo….
Khu nhà truyền thống – Bảo tàng Dệt may được xây dựng theo lối kiến trúc Pháp cổ nơi ghi dấu những trang sử vàng son của nhà máy dệt Nam Định.
Cái nôi của ngành dệt may Việt Nam
Nhà máy liên hợp dệt Nam Định, cái nôi của ngành dệt may Việt Nam dù sắp bị phá bỏ nhưng vẫn giữ trong mình những dấu ấn riêng biệt. Những khối nhà xưởng san sát, bóng dáng áo xanh của hàng trăm công nhân đang làm việc hay những căn biệt thự xây theo kiến trúc Pháp cổ gợi lên những ký ức về một thời vàng son của “Thành phố dệt”.
Từng được biết đến là nhà máy lớn nhất xứ Đông Dương, nhà máy liên hợp dệt Nam Định có tiề.n thân là một cơ sở nghiên cứu về tơ lụa do Toàn quyền Đông Dương De Lanessan sáng lập ra. Đến năm 1898 Toàn quyền Paul Doumer cho phép lập một nhà máy tơ chạy bằng hơi nước với sáu lò hơi đặt ngay tại trung tâm thành phố.
Tới năm 1924, nhà máy có 6.000 công nhân, cuối năm 1939 nhà máy đã có tới 3 nhà sợi, 3 nhà dệt, một xưởng nhuộm, một xưởng chăn, một xưởng cơ khí và một xưởng động lực…
Vừa đội bom vừa dệt vải
Kể về thời kỳ khó khăn của nhà máy dệt, có lẽ không ai hiểu hơn những người công nhân trực tiếp làm việc tại nhà máy trong thời kỳ này. Ông Nguyễn Văn Sớm (78 tuổ.i) với truyền thống 4 đời làm công nhân trong nhà máy kể lại: “Năm 1954, Nhà nước giao cho chúng tôi về tiếp quản nhà máy và đổi tiên thành Nhà máy Liên hợp Dệt Nam Định, khi đó phần lớn máy móc trong phân xưởng đều bị giặc Pháp phá hoại, chỉ còn sót lại rất ít máy móc hoạt động được.”
Ông Nguyễn Văn Sớm (công nhân nhà máy dệt Nam Định) bồi hồi kể lại thời kỳ khó khăn của nhà máy khi vừa đán.h giặc vừa sản xuất.
Năm 1965, giặc Mỹ tiến hành Chiến tranh phá hoại Miền Bắc, Nam Định là một trong những địa phương b.ị bắ.n phá ác liệt nhất. Nhiều phân xưởng vừa được phục hồi sản xuất chưa lâu nay lại tan hoang vì bom đạn của giặc Mỹ. Nhà máy phải chia thành nhiều đơn vị nhỏ đi sơ tán, chỉ còn lại một số ít ở lại vừa tiếp tục sản xuất vừa chiến đấu.
Năm 1977, nhà máy lại rơi vào hoàn cảnh khó khăn do sự cấm vận của Mỹ. Không còn đủ nguyên liệu tơ, sợi, thuố.c nhuộm, phụ tùng thay thế để sản xuất lụa, công nhân không có việc buộc phải nghỉ làm, số còn lại cũng chỉ hoạt động cầm chừng hay đi chăn bò, nuôi lợn, trồng rau… Đời sống công nhân vô cùng khó khăn.
Mỗi kỳ trả lương là một lần giá cả chao đảo
Sau khi chiến tranh đi qua, nhà máy liên hợp dệt Nam Định bước vào thời kỳ ổn định sản xuất. Nhờ có những thay đổi lớn trong phương thức kinh doanh sản xuất theo kiểu mới mà từ chỗ phải cho công nhân nghỉ việc, điều động công nhân đi trồng rau, chăn bò, nuôi lợn mà đến nay công nhân đứng máy 3 ca cũng không hết việc.
Ông Nguyễn Văn Miêng (Giám đốc Tổng công ty Cổ phần dệt may Nam Định) nhớ lại: “Có thời điểm đỉnh cao nhất, nhà máy dệt Nam Định tạo công ăn việc làm cho tới gần 18.000 người. Trung bình cứ 10 người dân Thành Nam thì có 1 người là công nhân của nhà máy dệt. Trong khuôn viên rộng 30ha của nhà máy thời ấy còn có cả trường mẫu giáo trông trẻ hoạt động 3 ca/ngày, trường tiểu học, cấp 2, cấp 3, trường dạy nghề, bệnh viện, khu nghỉ mát, nghỉ dưỡng cho công nhân. Giống như một xã hội thu nhỏ vậy. Thậm chí mỗi khi đến kỳ trả lương cho công nhân là giá cả trong thành phố lại một lần chao đảo….”
Video đang HOT
Ông Nguyễn Văn Miêng (Giám đốc Tổng công ty Cổ phần dệt may Nam Định) nhớ lại thời vàng son của nhà máy dệt Nam Định.
Trải qua hơn 110 năm tồn tại và phát triển, đến nay việc tồn tại nhà máy liên hợp dệt Nam Định nằm giữa lòng thành phố không còn là điều thích hợp bởi bao quanh là khu dân cư đông đúc. Việc tồn tại một nhà máy, xí nghiệp giữa khu dân cư sẽ làm ảnh hưởng tới môi trường và con người xung quanh.
Những khối nhà xưởng cũ, dấu ấn của “Thành phố dệt” một thời nay sắp sửa bị phá bỏ để xây dựng thành Khu đô thị Dệt may Nam Định.
Chỉ vài năm tới, toàn bộ khu dệt may Nam Định sẽ được di dời ra khu công nghiệp Hòa Xá cách trung tâm thành phố khoảng 5 km. Kết thúc lịch sử huy hoàng hơn 100 năm gây dựng và phát triển của mình.
Theo Việt Linh (Dân Việt)
Nhà máy Dệt Nam Định - biểu tượng 118 năm tuổ.i không thể nào quên
Hơn 1 thế kỷ tồn tại, Nhà máy Dệt Nam Định đã trở thành một biểu tượng của Nam Định, gắn liền với cuộc sống của người dân nơi đây, từ tiếng còi tầm giao ca đến những bức tường ố màu thời gian.... Dù sắp bị phá bỏ, nhưng với người thành Nam, Nhà máy Dệt sẽ mãi là một kỷ niệm đẹp không thể nào quên.
Tới đây, người dân thành Nam sẽ không còn nghe mỗi ngày 3 lần tiếng còi tầm giao ca của Nhà máy Dệt Nam Định hú vang cả thành phố. Những mảng tường bao kéo dài bong tróc ố vàng sẽ nhường chỗ cho một khu đô thị dệt may hiện đại.
Khi thời khắc Nhà máy Dệt bị phá bỏ đang đến gần, những ký ức một thời lại ùa về khiến nhiều người dân đã gắn bó cả đời với nhà máy không khỏi bùi ngùi, nuối tiếc.
Nhà máy Dệt Nam Định đang được phá bỏ
Vào năm 1898, Toàn quyền Pháp Paul Doumer đã đồng ý cho ông Dadre - một phái viên nghiên cứu vấn đề tơ lụa Đông Dương - thành lập một nhà máy tơ chạy bằng hơi nước tại thành phố Nam Định, nằm gần bờ con sông Đào chạy qua thành phố.
Năm 1900, một số tư bản Pháp trong Công ty bông, vải, sợi Bắc Kỳ, đứng đầu là Dupré đã hùn vốn với một tư sản người Hoa là Bá Chính Hội cùng tổ chức sản xuất, kinh doanh... Đến năm 1954, Nhà máy Dệt Nam Định được Nhà nước tiếp quản từ phía thực dân Pháp.
Cổng Nhà máy dệt Nam Định
Nhà máy Dệt Nam Định được biết đến là nhà máy lớn nhất Đông Dương. Vào năm 1924, số công nhân của nhà máy đã lên tới 6.000 người. Đến năm 1929, nhà máy có quy mô 135 máy dệt. Năm 1939, nhà máy phát triển lên với quy mô 3 nhà sợi, 3 nhà dệt, 1 xưởng nhuộm, 1 xưởng chăn, 1 xưởng cơ khí, 1 xưởng động lực...
Cùng với tháp Phổ Minh (nằm trong khu di tích đền Trần - Chùa tháp), Nhà máy Dệt là một trong hai địa danh của tỉnh Nam Định được in trên đồng tiề.n mệnh giá 100 đồng và 2000 đồng của Ngân hàng nhà nước Việt Nam...
Những bờ tường bao kéo dài của Nhà máy Dệt sắp tới sẽ chỉ còn lại trong ký ức.
Cũng tại Nhà máy Dệt Nam Định, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 3 lần về thăm và nói chuyện với các cán bộ, công nhân ở đây. Nhiều công nhân của Nhà máy Dệt Nam Định từng được phong danh hiệu "đôi bàn tay vàng", Anh hùng Lao động, trong đó có Anh hùng Lao động Đào Thị Hào, phu nhân của nguyên Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An.
Một số cán bộ, công nhân của nhà máy cũng từng được bầu làm đại biểu Quốc hội. Người gần đây nhất được bầu là đại biểu Nguyễn Thị Băng Thanh, đại biểu Quốc hội khóa 11, vốn là một thợ giỏi của nhà máy.
Bác Hồ trong một lần đến thăm công nhân Nhà máy Dệt Nam Định (ảnh tư liệu)
Sau 118 năm tồn tại cùng thăng trầm đất nước, Nhà máy Dệt Nam Định được xem là một biểu tượng của người dân nơi đây. Hơn 1 thế kỷ tồn tại trong lòng thành phố Nam Định, Nhà máy Dệt đã không chỉ đơn thuần là một cái tên, một nhà máy sản xuất mà còn là ký ức yêu thương trong lòng người dân Nam Định.
Những đứ.a tr.ẻ từng được sinh ra ở Bệnh viện Nhà máy Dệt, đi nhà trẻ trong Nhà máy Dệt... giờ đã lên chức bố, mẹ, thậm chí ông bà... Với họ, Nhà máy Dệt là một biểu tượng không thể nào quên.
Những ngày gần đây, mỗi buổi sáng, bài hát "Mùa xuân trên thành phố Dệt" do Đài phát thanh thành phố Nam Định lại vang lên khiến nhiều người càng ngậm ngùi tiếc nuối. Vẫn còn tiếng còi tan ca vang lên, nhưng có những người đã cả một đời gắn bó với Nhà máy Dệt chia sẻ rằng, sao tiếng còi tầm mấy hôm nay buồn đến vậy!
Những chiếc máy "vang bóng một thời" đang được trưng bày trong Bảo tàng Dệt may.
Những căn nhà xưởng đã ố màu thời gian sẽ được thay thế bằng những nhà xưởng hiện đại.
Bà Nguyễn Thị Hồng (51 tuổ.i) ở phường Vị Xuyên, thành phố Nam Định, là công nhân trong Nhà máy Dệt Nam Định, chia sẻ: "Tôi đã gắn bó với nhà máy trên 30 năm, có rất nhiều kỷ niệm ở đây, khi biết nhà máy sẽ bị phá bỏ, nhường chỗ cho khu đô thị dệt may mới, không những tôi mà còn rất nhiều chị em công nhân cảm thấy bùi ngùi và tiếc nuối, vì nơi đây tôi xem như là ngôi nhà thứ 2 của mình vậy".
Không chỉ những công nhân, nhiều người dân thành Nam dù không quá bất ngờ về việc Nhà máy Dệt sẽ bị phá bỏ nhưng họ vẫn tiếc nuối vì biết một trong những biểu tượng của thành phố sẽ không còn.
Bà Nguyễn Thị Hồng từng là công nhân trong Nhà máy Dệt Nam Định chia sẻ, Nhà máy Dệt giống như ngôi nhà thứ 2 của bà.
Ông Vũ Quang Liên, người dân sống gần Nhà máy Dệt Nam Định, cho biết: "Thật sự là rất tiếc về một quá khứ vẻ vang của Nhà máy Dệt Nam định. Cứ 6 giờ sáng hàng ngày là lại nghe âm vang tiếng còi tầm của nhà máy, những lần dẫn các con đi dạo qua hàng tường bao,... Nhưng cái gì cũng cần có đổi mới, chỉ hi vọng phía nhà máy sẽ giữ lại một phần để làm kỷ niệm".
Nhiều người lớp cao tuổ.i không khỏi bùi ngùi khi nhớ đến những kỳ phát lương, công nhân vui như trẩy hội; hay thời điểm tiếng còi tầm tan ca lúc 6 giờ sáng hú inh ỏi, những đứ.a tr.ẻ háo hức chờ mẹ đi làm về...
Nhà máy dệt Nam Định xưa sẽ mãi là một kỷ niệm đẹp không thể nào quên trong ký ức của những người con thành Nam
Bà Nguyễn Thị Sâm, phường Năng Tĩnh, thành phố Nam Định, từng là công nhân Nhà máy Dệt Nam Định cho hay: "Cứ nhớ đến mỗi lần nhà máy phát lương ai cũng mừng, tôi vẫn còn giữ một tấm vải dài con công dài tầm 10 m. Giờ nghĩ lại thời điểm ấy dù khó khăn vất vả, nhưng vui lắm, anh chị em công nhân đều động viên nhau làm. Biết nhà máy bị phá bỏ tôi cũng buồn. Nhà máy đã cũ, cũng cần phải đổi mới, dù sao Nhà máy Dệt sẽ mãi tồn tại trong tâm trí người dân Nam Định chúng tôi".
Căn phòng ở Bảo tàng Dệt may được Bác Hồ đến ở 3 lần
Bảo tàng Dệt may nơi có cây Muỗm (bên phải ảnh) do chính tay Bác Hồ trồng
Đất nước mỗi ngày một phát triển, Nhà máy Dệt Nam Định sẽ được thay thế bằng Dự án Khu đô thị Dệt may Nam Định với nhiều kỳ vọng vào sự thay đổi và phát triển kinh tế cho Nam Định.
Nhưng quá khứ, lịch sử, kỷ niệm của hơn 100 năm với tiếng còi tầm tan ca, những bức tường bao bong tróc, ố vàng, tiếng con thoi... sẽ mãi là một kỷ niệm đẹp trong ký ức những người dân Nam Định.
Vào năm 2012, Bảo tàng Dệt may được xây dựng, nằm ở 5 đường Hoàng Hoa Thám, thành phố Nam Định, trên Khu Nhà truyền thống của Tổng công ty cổ phần Dệt May Nam Định. Bảo tàng có tổng diện tích 1,2 ha. Khu nhà trưng bày chính được cải tạo, xây dựng theo kiến trúc kiểu Pháp cổ gồm nhiều gian trong đó mỗi gian có một chủ đề trưng bày riêng biệt, hiện vật trưng bày là sự hài hoà giữa truyền thống và hiện đại phản ánh sự phát triển của ngành Dệt may Nam Định nói riêng và ngành Dệt may Việt Nam nói chung qua các thời kỳ với tinh thần anh dũng trong chiến đấu bảo vệ Tổ quốc và những thành tựu đạt được trong thời kỳ đổi mới. Đặc biệt, Bảo tàng còn trưng bày những hiện vật quý về chủ tịch Hồ Chí Minh sau những lần Người về thăm và làm việc tại Nhà máy Dệt Nam Định.
Toàn bộ hệ thống sân vườn, cây xanh, cụm tượng đài của Bảo tàng được quy hoạch và thể hiện theo lối đăng đối đảm bảo công năng sử dụng cũng như kết hợp giữa các yêu cầu về mỹ thuật với mục tiêu bảo tồn tối đa các cảnh quan hiện có.
Đức Văn
Theo Dantri
Nhà báo Trần Đăng Tuấn đề xuất giữ lại một phần Nhà máy dệt Nam Định Nhà báo Trần Đăng Tuấn đề nghị giữ lại một phần các xưởng máy ở trạng thái hiện nay... Khi có điều kiện sẽ gia cố và phục chế, để thành nơi tham quan, tìm hiểu, học tập, làm bối cảnh cho các tác phẩm điện ảnh liên quan đến công xưởng, công nhân Việt Nam trong các thời kỳ lịch sử trước...