C.hảy m.áu tiêu hoá, tổn thương nguy hiểm

Tuỳ tổn thương, mức độ c.hảy m.áu diễn ra nhẹ, rỉ rả đến ồ ạt, gây t.ử v.ong nhanh chóng do hết m.áu trong cơ thể.

C.hảy m.áu tiêu hoá là một báo hiệu tổn thương quan trọng trong đường tiêu hoá, có thể c.hảy m.áu từ thực quản, dạ dày – tá tràng, mật, ruột non, ruột già đến h.ậu m.ôn và không bao giờ do rối loạn chức năng thông thường. Tuỳ tổn thương, mức độ c.hảy m.áu diễn ra nhẹ, rỉ rả đến ồ ạt, gây t.ử v.ong nhanh chóng do hết m.áu trong cơ thể.

Tổn thương c.hảy m.áu tiêu hoá có thể dưới dạng đại thể, tức người bệnh nhận biết được qua triệu chứng ói ra m.áu hoặc đi tiêu ra m.áu đen hoặc đỏ. Cũng có thể chỉ c.hảy m.áu vi thể, người bệnh và thầy thuốc không hay biết trong thời gian dài, cho đến khi bị thiếu m.áu với triệu chứng chóng mặt, ngất xỉu mới đi khám bệnh.

Dễ chẩn đoán nhầm

Trường hợp c.hảy m.áu đại thể, m.áu sẽ thoát ra qua hai lỗ thông với bên ngoài của đường tiêu hoá là miệng và h.ậu m.ôn, tức là nôn ra m.áu hoặc đi tiêu ra m.áu. C.hảy m.áu từ đường tiêu hoá trên (thực quản, dạ dày – tá tràng) gây nôn ra m.áu hoặc đi tiêu ra m.áu hoặc đồng thời cả hai. C.hảy m.áu từ đường tiêu hoá dưới (phần còn lại của đường tiêu hoá) chỉ gây tiêu ra m.áu.

Nôn ra m.áu: liều lượng có thể ít với vài vệt m.áu trong dịch nôn hoặc nhiều với hàng lít m.áu tươi lẫn m.áu cục, làm bệnh nhân choáng mất m.áu, có thể t.ử v.ong nhanh. Có khi nhầm giữa nôn m.áu và ho m.áu. Ho m.áu thường là m.áu đỏ loãng có bọt, khạc ra khi có động tác ho, còn nôn m.áu thường xảy ra sau một cảm giác lợm giọng buồn nôn và chất nôn m.áu sẫm hơn, có lẫn dịch dạ dày, không bọt, nếu c.hảy m.áu nhiều có thể nôn ra toàn m.áu đỏ tươi.

Đi tiêu ra m.áu: tuỳ vị trí và nguyên nhân c.hảy m.áu, có thể: tiêu ra phân lỏng, sệt màu đen như bã càphê, mùi nồng khắm, nếu vị trí c.hảy m.áu ở đường tiêu hoá trên; tiêu ra toàn m.áu đỏ bầm loãng và m.áu cục nếu vị trí c.hảy m.áu ở đường tiêu hoá dưới, hoặc c.hảy m.áu quá nhiều ở đường tiêu hoá trên; tiêu ra phân lỏng hoặc đặc có lẫn m.áu đỏ trong phân, nếu vị trí c.hảy m.áu ở phần gần cuối ruột già; tiêu ra m.áu dính bên ngoài phân, nếu vị trí c.hảy m.áu ở trực tràng hay h.ậu m.ôn.

Lưu ý, m.áu c.hảy nhỏ giọt từ h.ậu m.ôn sau khi phân đã thoát ra hoặc ít m.áu dính theo phân là triệu chứng đặc hiệu chỉ xảy ra trong bệnh trĩ và hiếm khi phải cấp cứu ngay.

Trường hợp c.hảy m.áu vi thể, chỉ có thể phát hiện bằng xét nghiệm tìm m.áu ẩn trong phân. Đây là một xét nghiệm đơn giản nhưng có ý nghĩa tầm soát các bệnh ở đường tiêu hoá, nhất là ung thư. Khi xét nghiệm dương tính, cần nội soi tiêu hoá để xác định thương tổn.

Vì đâu bị c.hảy m.áu tiêu hoá?

Có nhiều nguyên nhân gây ra c.hảy m.áu tiêu hoá, thường gặp nhất là: loét dạ dày – tá tràng mạn tính; viêm, loét cấp tính dạ dày – tá tràng do thuốc, stress, sau một biến cố lớn về sức khoẻ;

Bất thường mạch m.áu ở niêm mạc ống tiêu hoá; ung thư dạ dày; loét và viêm miệng nối (thương tổn loét mãn tính ở miệng nối dạ dày – tá tràng trên bệnh nhân phẫu thuật có làm miệng nối dạ dày – ruột); túi thừa tá tràng (c.hảy m.áu do viêm niêm mạc túi thừa); c.hảy m.áu thực quản (vỡ tĩnh mạch thực quản trong bệnh xơ gan tăng áp tĩnh mạch cửa);

Các thương tổn khác ở đường tiêu hoá trên (u lành dạ dày, u tá tràng, hội chứng Mallory – Weiss, thoát vị hoành); c.hảy m.áu ở ruột non (do lao, các loại u, túi thừa Meckel); c.hảy m.áu ở ruột già (do các loại u, viêm đại tràng c.hảy m.áu); c.hảy m.áu ở h.ậu m.ôn (do trĩ, các loại u); c.hảy m.áu từ đường mật (thường gặp là n.hiễm t.rùng đường mật do sỏi, giun)…

Để chẩn đoán, bác sĩ phải xác định thực sự có phải c.hảy m.áu tiêu hoá không, mức độ nặng của c.hảy m.áu, vị trí và nguyên nhân gây c.hảy m.áu, m.áu đang chảy hay đã ngưng và tiên lượng khả năng tái phát. Hai nội dung đầu có thể xác định được sau khi khám bệnh.

Hai nội dung sau chủ yếu dựa vào nội soi tiêu hoá. Hiện có nhiều phương tiện nội soi giúp bác sĩ nhìn thấu toàn bộ ống tiêu hoá từ thực quản đến h.ậu m.ôn như: nội soi thực quản dạ dày – tá tràng, nội soi đại tràng, nội soi ruột non, nội soi viên nang, nội soi ảo…

Các phương pháp chụp X-quang cũng có thể phát hiện một số thương tổn nhưng không chính xác nên không dùng trong chẩn đoán c.hảy m.áu tiêu hoá.

Điều trị khởi đầu bằng nội khoa

Người bị c.hảy m.áu tiêu hoá không nên đến các phòng khám tư, phòng khám đa khoa để điều trị vì nếu c.hảy m.áu nặng e không cấp cứu kịp thời.

Nên đến các bệnh viện ít nhất là từ tuyến quận, huyện trở lên để được khám sơ bộ, cấp cứu kịp thời và chuyển tiếp đến tuyến cao hơn nếu cần can thiệp chuyên khoa. Điều trị c.hảy m.áu tiêu hoá bao gồm làm cho ngưng c.hảy m.áu và lấy đi thương tổn gây c.hảy m.áu. Bao giờ điều trị cũng khởi đầu bằng nội khoa.

Với điều trị nội khoa (dùng thuốc, truyền dịch, truyền m.áu), c.hảy m.áu sẽ tự cầm trong 50% trường hợp. Số còn lại không cầm m.áu được với điều trị nội khoa, sẽ phải dùng phương pháp cầm m.áu qua nội soi hoặc phẫu thuật.

Cầm m.áu qua nội soi: là sử dụng các kỹ thuật đốt, tiêm, xịt keo, bấm kim vào chỗ c.hảy m.áu bằng các dụng cụ chuyên dụng luồn qua ống soi trong khi nội soi dạ dày hoặc đại tràng. Đây là phương pháp cầm m.áu bước đầu và nhiều trường hợp có thể đạt đến ngưng hẳn c.hảy m.áu, có tác dụng làm giảm lượng m.áu cần truyền và giảm số ca chỉ định mổ cấp cứu.

Chỉ định cầm m.áu qua nội soi áp dụng cho các trường hợp c.hảy m.áu đang tiến triển hay c.hảy m.áu đã tạm ngưng nhưng còn nguy cơ. Tuy nhiên, trong trường hợp m.áu c.hảy mạnh thành tia, rất khó cầm m.áu thì thường phải mổ cấp cứu.

Phẫu thuật cấp cứu: chỉ thực hiện khi c.hảy m.áu vẫn tiếp diễn hay tái diễn sau cầm m.áu qua nội soi hoặc khi c.hảy m.áu thành tia từ động mạch khá lớn nhìn thấy qua nội soi. Phẫu thuật có thể chỉ thực hiện cầm m.áu đơn thuần hoặc vừa cầm m.áu vừa điều trị triệt để thương tổn gây c.hảy m.áu và các biến chứng kèm theo như thủng, hẹp, tắc ống tiêu hoá.

Ngoại trừ các trường hợp tự cầm m.áu với điều trị bằng thuốc, các trường hợp còn lại phải dùng các thủ thuật chuyên khoa hoặc phẫu thuật chỉ thực hiện được ở các bệnh viện có chuyên khoa. Vì vậy, cần nhấn mạnh một lần nữa rằng, khi bị c.hảy m.áu tiêu hoá, người bệnh nên đến khám tại bệnh viện gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Theo SGTT