Cha mẹ có muốn con nhận nhiều giấy khen, điểm cao rồi ra đời thất bại?
Ai cũng biết cuộc sống đâu chỉ xoay quanh sách vở, học thuật nhưng gánh nặng điểm số vẫn luôn ám ảnh học sinh, cha mẹ và giáo viên.
Peter Gray – Chuyên gia tâm lý
Peter Gray hiện là giáo sư tâm lý học tại ĐH Boston (Mỹ). Ông tốt nghiệp bậc cử nhân tại ĐH Columbia và có bằng tiến sĩ sinh học của ĐH Rockefeller. Nghiên cứu của ông Gray chủ yếu xoay quanh thần kinh học, tâm lý học phát triển, nhân chủng học và giáo dục. Ông là tác giả của hai quyển sách Free to learn (Thoải mái học) và Psychology (Tâm lý học – đã tái bản 7 lần). Hiện nay GS Gray tập trung nghiên cứu cách dạy học tự nhiên cho trẻ. Zing.vn tổng hợp và chuyển ngữ các bài viết về áp lực điểm số ở trường học, giáo dục Mỹ, Trung Quốc, và mối quan hệ giữa điểm số và định hướng nghề nghiệp từ nguyên bản tiếng Anh với sự đồng ý của tác giả.
Trả lời New York Times năm 2013, Laszlo Bock, Phó chủ tịch nhân sự cấp cao của Google lúc đó, đã khẳng định: Điểm số (trung học lẫn đại học) không đóng vai trò quan trọng trong việc gã khổng lồ công nghệ này đưa ra quyết định tuyển dụng.
Theo ông Bock, có thể bảng điểm đẹp, điểm trung bình môn cao ngất ngưởng là minh chứng cho sự chăm chỉ học hành khổ luyện và từng có thời gian Google yêu cầu bảng điểm, bằng tốt nghiệp đại học. Thế nhưng, thời đấy đã qua rất lâu rồi.
Ông Bock đúc kết: Bảng điểm cao chót vót và những g.iải t.hưởng học thuật là thành quả của việc được đào tạo bài bản. Vấn đề mấu chốt là cuộc sống đâu chỉ xoay quanh sách vở, học thuật?
Thế nhưng, do đâu mà gánh nặng điểm số vẫn đeo bám, ám ảnh không chỉ học sinh, mà cả cha mẹ và giáo viên?
Cuộc chiến khốc liệt
Tất cả thứ thu hút sự quan tâm ở trường học chỉ gói gọn trong từ điểm số. “Cuộc chiến” điểm xoay quanh những đ.ứa t.rẻ và cả người lớn – từ cha mẹ đến thầy cô, thậm chí giữa các nước với nhau.
Năm 1994, Tổng thống Mỹ Bill Clinton ban hành đạo luật về giáo dục “Những mục tiêu năm 2000″ (Goals 2000 Act). Người kế nhiệm ông, Tổng thống Bush, gần một thập kỷ sau, cũng ban hành đạo luật tương tự mang tên “Không t.rẻ e.m nào bị bỏ lại phía sau” (No child left behind). Tổng thống Obama thì ban hành đạo luật “Cuộc đua l.ên đ.ỉnh” (Race to the top).
Mục đích của các đạo luật này một mặt nhằm thúc đẩy giáo dục trong nước, nhưng mặt khác để cải thiện thành tích và thứ hạng của Mỹ trong các cuộc thi về học thuật trên thế giới.
Lấy ví dụ cuộc thi PISA nhằm kiểm tra mức hiểu biết và vận dụng của học sinh 15 t.uổi trong ba lĩnh vực đọc hiểu, toán và khoa học. Mỹ luôn “muối mặt” nằm ở tầm trung của bảng xếp hạng, bị các nước châu Á và châu Âu bỏ lại rất xa.
Chẳng mấy khi phụ huynh thắc mắc xem con mình được dạy gì ở trường mà chỉ quan tâm con xếp thứ mấy, được bao nhiêu điểm, có thành tích nào nổi trội không.
Khi gửi gắm con cái đến trường, một bộ phận cha mẹ đã đẩy chúng vào cuộc cạnh tranh không hồi kết: Con ai học giỏi nhất, đạt điểm cao nhất, giành được nhiều danh hiệu trong các kỳ thi nhất. Con ai giành được suất vào trường đại học danh giá hàng đầu đất nước.
Tất cả thứ kể trên – điểm số, thứ hạng đạt được hay niềm tự hào của cha mẹ – đều không thực sự liên quan quá trình hay phương pháp học. Ai cũng ý thức được điều đó.
Video đang HOT
Điểm số được mặc định là thước đo sự thành công không chỉ của đ.ứa t.rẻ, mà của cả bản thân phụ huynh. Cha mẹ, bằng một cách khéo léo nào đó, luôn tìm cơ hội khoe với bà con và bạn bè về thành tích học tập của con cái.
Chẳng mấy khi phụ huynh thắc mắc xem con mình được dạy gì ở trường, mà chỉ quan tâm con xếp thứ mấy, được bao nhiêu điểm, có thành tích nào nổi trội không. Nhiều cha mẹ không chỉ mong con mình giỏi, mà còn phải giỏi hơn bạn bè.
Về phía giáo viên, đôi khi đó là cuộc cạnh tranh của những người trong nghề: Ai có nhiều học sinh đạt thành tích cao hơn.
“Đi học là phải được A”
Trong khảo sát phục vụ nghiên cứu của mình, tôi phỏng vấn một số học sinh để hiểu thêm về mối quan hệ giữa học hành ở trường và điểm số. Kết quả không bất ngờ nhưng vô cùng đáng lo.
Đi học phải đạt thành tích cao, càng cao càng tốt; và đặc biệt, phải cao hơn bạn đồng trang lứa.
Nhiều em thẳng thắn trả lời nếu điểm dưới A (A là điểm cao nhất trong thang điểm Mỹ) là điều không thể nào chấp nhận được, vì từ bé các em đã được dạy càng ngày cuộc đua càng khốc liệt, nếu không đạt điểm A thì không thể tồn tại được. “Đi học là phải được A” trở thành tôn chỉ.
Trong một khảo sát trên diện rộng vào năm 2010 với học sinh tiểu học ở Trung Quốc về áp lực điểm số, cứ 10 em thì 8 bạn “lo nơm nớp” các kỳ thi, bài kiểm tra trên lớp. Gần một nửa số học sinh cho biết nếu học kém, các em sẽ bị bắt nạt hay trêu chọc.
Đáng lưu tâm, gần 1/3 số học sinh nói rằng sợ bị thầy cô quở phạt nếu không làm được bài kiểm tra, điểm thấp. Hơn 70% số em cho biết sẽ bị cha mẹ đ.ánh đòn nếu không đạt điểm cao.
Trường học không đơn thuần là nơi để học mà là nơi để gom điểm A. Len lỏi trong tiềm thức của những đ.ứa t.rẻ, đi học không đơn giản vui chơi với bạn bè và hấp thụ nhiều kiến thức nhất có thể. Đi học còn là việc phải đạt thành tích cao, càng cao càng tốt; và đặc biệt, phải cao hơn bạn đồng trang lứa.
Điểm cao để làm gì?
Điểm cao để làm gì khi những kiến thức xã hội hay kỹ năng mềm không có?
Theo chuyên gia giáo dục Yong Zhao, học sinh Trung Quốc hiện nay phần lớn đạt điểm cao chót vót nhưng kỹ năng xã hội lại kém do dành hết thời gian cho sách vở. Các em không còn tâm trí sáng tạo, chủ động phát triển kỹ năng thể chất và xã hội.
Nghiên cứu ở Trung Quốc đã chứng minh những học sinh đạt điểm cao nhất trong kỳ thi gaokao (thi đại học của nước này) ít thành công trong cuộc sống so với nhóm đạt điểm thấp hơn.
Nếu trường lớp là nơi đề cao phương pháp học thay vì coi điểm số là quan trọng nhất, môi trường học tập sẽ được xây dựng theo cách khác biệt hoàn toàn. Đó sẽ là nơi những đ.ứa t.rẻ được tự do theo đuổi sở thích cá nhân, khám phá điều hứng thú, thử nghiệm nhiều phương hướng sự nghiệp khác nhau và tự tạo đà, chuẩn bị cho tương lai phía trước.
Sự thất bại của hệ thống giáo dục học vẹt để lại hệ lụy thiếu kỹ năng xã hội, thiếu hiểu biết thực tế, thiếu tính kỷ luật, tự giác, hạn chế trí tưởng tượng, bào mòn tính tò mò và đam mê học tập.
Hợp tác, bắt tay cùng nhau đi lên là trọng tâm của sự phát triển và sự cạnh tranh điểm số không còn là vấn đề đáng lo ngại.
Một số trường ở Mỹ đang bắt đầu xây dựng môi trường học tập theo hướng nhấn mạnh phương pháp học thay vì bảng thành tích. Đã có hiệu quả rõ rệt từ cách làm này.
Trung Quốc có tự hào khi đạt kết quả cao trong kỳ thi PISA? Tôi nghĩ là không, thay vào đó là cảm giác thất bại và bất lực với hệ thống giáo dục. Cách giáo dục chạy theo điểm số phần nào triệt tiêu khả năng sáng tạo, sự chủ động và tính tò mò của học sinh.
Dù đạt thành tích cao trong những kỳ thi quốc tế, Trung Quốc vẫn có rất ít những nhà khởi nghiệp hay phát minh mang tầm cỡ thế giới.
Ông Jiang Xuaqin (Đại học Bắc Kinh) từng đúc kết: “Sự thất bại của hệ thống giáo dục học vẹt khiến học sinh thiếu kỹ năng xã hội, thiếu hiểu biết thực tế, thiếu tính kỷ luật, tự giác, hạn chế trí tưởng tượng, bào mòn tính tò mò và đam mê học tập. Bằng chứng là ở PISA, dù Trung Quốc vẫn ở vị trí cao, điểm đang giảm qua các năm”.
Trung Quốc đang muốn học tập mô hình giáo dục của Mỹ. Trong khi đó, Mỹ lại muốn làm theo Trung Quốc. Có thể, sau một vài năm học tập lẫn nhau, nếu kết quả thuận buồm xuôi gió, Trung Quốc sẽ có nhiều sáng chế hơn.
Còn ở Mỹ? Bác sĩ và các nhà tư vấn tâm lý chắc sẽ phải bận rộn hơn với nhiều bệnh nhi mắc các chứng bệnh tâm lý học đường vì căng thẳng.
Theo Zing
'Trường dạy kiểu gì mà 42/43 em một lớp có giấy khen học sinh giỏi'
Nhiều phụ huynh ngỡ ngàng, hoài nghi thành tích của con em mình, vì năng lực thực tế của các bé mâu thuẫn với điểm số và kết quả trên những tờ giấy khen.
"Tôi mới đi họp phụ huynh cuối năm cho cháu trai lớp 6. Sĩ số lớp 43, thì 42 bạn đạt loại giỏi, duy nhất một em khá. Không biết nhà trường cho học và thi kiểu gì mà toàn nhân tài".
Đó là tâm sự của anh Hùng (Bà Rịa - Vũng Tàu) sau khi họp phụ huynh cuối năm cho cháu. Người này thấy ngỡ ngàng với chính thành tích của cháu mình. Anh không tin một đ.ứa t.rẻ 12 t.uổi "đang có nhiều vấn đề" lại được đ.ánh giá là học sinh giỏi.
Lớp của cháu anh Hùng có 43 học sinh nhưng có đến 42 em đạt loại giỏi. Ảnh: NVCC.
Bi kịch của đ.ứa t.rẻ 12 t.uổi
Chia sẻ với Zing.vn, anh Hùng cho biết vì anh trai bị bệnh, chị dâu phải theo chăm sóc, cháu trai ở với anh vài tháng nay. Anh thay bố mẹ bé đi họp phụ huynh cuối năm.
Kết quả, cháu anh có tên trong số 42 học sinh giỏi của lớp. Thế nhưng, không những không vui, người đàn ông này còn "có gì lấn cấn" giữa kết quả học tập và thực tế những gì cháu mình biểu hiện khi ở nhà.
"Tôi chưa thấy đ.ứa t.rẻ nào thất bại như cháu mình, 12 t.uổi nhưng không biết yêu thương, không biết tôn trọng người khác, không tự chịu trách nhiệm với bản thân, không thể chủ động sinh hoạt. Chưa bao giờ thấy cháu nói được một câu rõ nghĩa và chuẩn mực", anh Hùng nhận xét.
Trong vài tháng chăm sóc, quan sát, người chú nhận ra cháu mình bị nghiện tivi, game, do trước đây cha mẹ ít quan tâm, để con chơi điện thoại, máy tính. 12 t.uổi, bé đã cận 7 đi-ốp. Thêm vào đó, khả năng ngôn ngữ của n.am s.inh không được như các bạn đồng trang lứa. Cháu hay cáu gắt và khóc nếu người khác không đáp ứng yêu cầu của mình. Quan trọng hơn, cậu bé học lớp 6 nhưng không biết yêu thương người khác.
"Cháu học chính buổi chiều, buổi sáng phụ đạo ở trường. Học cả ngày trên trường, tối về nhà, tôi không thấy nó đụng vào sách vở bao giờ. Một đ.ứa t.rẻ như vậy nhưng vẫn được xếp loại giỏi, hạnh kiểm tốt, khiến tôi thực sự hoài nghi cách đ.ánh giá của thầy cô", anh Hùng nói.
Người đàn ông này cho hay lớp 6 của một trường THCS bình thường mà đạt 98% học sinh giỏi, trong đó có cháu mình, khiến phụ huynh không thể không đặt câu hỏi: Các bé quá xuất sắc hay giáo dục nặng thành tích?
Tuy nhiên, anh Hùng không đổ hết lỗi cho thầy cô, mà thừa nhận rằng cháu mình như vậy lỗi trước hết ở cha mẹ, gia đình. Dù vậy, anh vẫn không đồng tình với cách đ.ánh giá của nhà trường.
Tình trạng "ai cũng được giấy khen" diễn ra ở nhiều trường học.
Vấn nạn thành tích
Trường hợp của cháu anh Hùng không phải đơn lẻ, khi tình trạng "ai cũng được giấy khen" cứ "đến hẹn lại lên", nở rộ vào cuối năm học. Người người, nhà nhà khoe giấy khen "học lực giỏi, hạnh kiểm tốt" của con lên mạng xã hội. Những con số đẹp cũng được thầy cô công bố trong buổi họp phụ huynh cuối năm, gần như 100% học sinh của lớp đạt loại giỏi.
"Đa số giáo viên vẫn chạy theo thành tích ảo, không dám cho học sinh học lực trung bình, chứ đừng nói yếu. Với tờ giấy khen hình thức, sau này, các em vào đời cùng hành trang không kỹ năng sống, không kỹ năng giao tiếp, không kỹ năng suy nghĩ, hành động theo cảm tính, lười tư duy, lao động", tài khoản Lê Đình Quế viết.
Theo anh Hồng Công Xứng, cháu anh học lớp 9, vì không đạt loại khá, giỏi nên được nhà trường "động viên" không nên thi vào lớp 10, kẻo ảnh hưởng thành tích chung của trường.
Bảng điểm nhiều 8, 9 và xếp học lực toàn giỏi của một trường THCS tại Đồng Nai. Ảnh: NVCC.
Một trường hợp khác là lớp của cháu chị Nguyễn Thị Huyền, giảng viên ĐH Tôn Đức Thắng, TP.HCM. Lớp 43 học sinh, 42 em là học sinh giỏi, một bạn loại khá.
Vấn đề còn nằm ở chỗ bảng điểm nhà trường gửi đến phụ huynh gồm cả việc xếp hạng, đ.ánh dấu thứ tự của từng bạn theo điểm số.
"Mình tưởng chuyện xếp hạng đã được đưa vào viện bảo tàng. Thông tư 58 về hướng dẫn đ.ánh giá học sinh trung học cũng không có mục xếp hạng, vậy mà các trường vẫn dùng.
Bảng điểm, thứ hạng công khai. Một học sinh có điểm trung bình trên 7 (điểm số tương ứng năng lực) cũng rất đáng để tự hào. Nhưng khi bị công khai xếp hạng thứ 43/43, dù điểm cao, học sinh và gia đình có chạnh lòng không?", cô Huyền đặt câu hỏi.
Nữ giáo viên đề xuất các trường không công khai điểm số, không đ.ánh giá thứ hạng, điểm của ai, người ấy biết. Công khai điểm số, đ.ánh giá, xếp hạng chỉ gieo vào đầu học sinh và phụ huynh suy nghĩ so bì, hơn thua, từ đó dẫn đến áp lực thành tích.
Theo Zing
Cô giáo than thở: Khi học sinh giỏi vẫn ỉ ôi xin điểm Một đồng nghiệp của tôi từng ca thán rằng cuối năm học là mùa xin điểm. Muôn kiểu xin điểm từ học sinh, phụ huynh và giáo viên là muôn mặt tiêu cực khiến căn bệnh thành tích trong giáo dục ngày càng khó chữa. Ảnh minh họa Báo chí thường đề cập đến việc sửa điểm, nâng điểm, "gieo sạ" điểm số...