Cẩn trọng khi giá xăng dầu tăng mạnh
TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, khi giá xăng dầu liên tục tăng cao sẽ làm giảm hiệu quả và có thể vô hiệu hoá chính sách tài khoá cắt giảm 2% thuế VAT đang triển khai thực hiện nhằm kích cầu tiêu dùng, kích thích tăng trưởng và giảm áp lực lạm phát…
Nhận định về thực tế chỉ trong vòng 1 tháng, giá xăng dầu ở Việt Nam đã tăng 3 lần liên tiếp, chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho rằng, khi giá xăng dầu liên tục tăng cao sẽ làm giảm hiệu quả và có thể vô hiệu hoá chính sách tài khoá cắt giảm 2% thuế VAT đang triển khai nhằm kích cầu tiêu dùng, kích thích tăng trưởng và giảm áp lực lạm phát, dẫn tới không đạt được mục tiêu tăng trưởng, thất thu ngân sách nhưng lạm phát vẫn gia tăng.
Chuyên gia, TS Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê (Ảnh: PV)
Theo phân tích của chuyên gia Nguyễn Bích Lâm, mặc dù giá dầu thô đã tăng trên 60% trong hơn một năm qua, đạt mức 94 USD/thùng nhưng các nhà khai thác đã không tăng sản lượng. Một yếu tố quan trọng đẩy giá dầu leo thang là việc Liên minh giữa Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa và đồng minh (OPEC ) tuyên bố giữ nguyên kế hoạch tăng sản lượng nhằm hưởng lợi từ mức giá cao, thay vì tăng sản lượng cao hơn như kêu gọi của các nước tiêu thụ dầu lớn như Mỹ và Ấn Độ. Bên cạnh đó, thế giới đang hứng chịu cuộc khủng hoảng năng lượng và đối mặt với mùa đông 2021 – 2022 khắc nghiệt, lạnh sớm nên các nước đang tăng cường dự trữ xăng dầu, càng làm giá dầu gia tăng.
Tại châu Âu, từ mấy tháng trở lại đây, giá xăng dầu tăng liên tục hàng tuần. Giữa tháng 10 năm 2021, giá nhiên liệu tại châu Âu đã lên tới mức cao kỷ lục chưa từng thấy. Tuy vậy kỷ lục này đã bị phá vỡ và không thể so với giá xăng dầu tại thời điểm hiện nay. Ngày 8/2/2022 giá dầu diezel đã lên mức kỷ lục. Tại Bỉ, giá một lít dầu diezel là 1,78 euro, xăng 95 là 1,66 euro. Tại Anh, giá xăng dầu đã tăng đến mức kỷ lục, 1 lít dầu diezel là 151 xu Anh, 1 lít xăng là 147 xu Anh.
Trong bối cảnh các nền kinh tế đang tăng tốc mạnh mẽ, cộng thêm những bất ổn địa chính trị, giá xăng dầu đã tăng lên mức cao, vượt xa mọi dự đoán trước đó, nguy cơ tăng cao thêm nữa nếu chiến tranh bùng phát trên biên giới Ukraine, hoặc Mỹ cấm vận ngăn cản Nga bán dầu thô. Hiện tại chưa có dấu hiệu nào cho thấy giá nhiên liệu sớm được bình ổn, viễn cảnh giảm giá lại càng xa vời.
Giá xăng dầu trong nước phụ thuộc rất lớn vào giá xăng dầu thế giới vì nguồn cung xăng dầu trong nước không đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. Bên cạnh đó, do khó khăn về tài chính, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn đã giảm sản lượng làm cho nguồn cung xăng dầu trong nước bị suy giảm và gián đoạn.
Xăng dầu tăng có tác động lớn đến diễn biến của nền kinh tế (Ảnh: HNV)
Video đang HOT
Trước nhận định của các tổ chức quốc tế về việc giá xăng dầu sẽ tiếp tục tăng cao trong thời gian tới, chuyên gia Nguyễn Bích Lâm cho rằng, hiện nay, các nền kinh tế đang dần phục hồi, bắt đầu mở cửa, khởi động lại hoạt động sản xuất kinh doanh, giao lưu đi lại, giao thông vận tải, du lịch sẽ khởi sắc do nhiều nước trên thế giới sử dụng thẻ xanh COVID-19 và dần coi COVID-19 như bệnh cúm thông thường vì đã tiêm vaccine diện rộng và có thuố.c điều trị.
Trong thời gian tới, thị trường xăng dầu thế giới còn biến động, khả năng giá xăng dầu vẫn tăng. Các Tổ chức dự báo năng lượng quan trọng của thế giới gồm OPEC, Tổ chức Năng lượng Quốc tế và Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ đều dự báo giá dầu thô có thể chạm ngưỡng 100 USD/thùng vào mùa hè năm nay.
Phân tích về tác động của giá xăng dầu với kinh tế trong nước, TS Nguyễn Bích Lâm cho rằng, kinh tế nước ta phụ thuộc nhiều vào nguyên vật liệu nhập khẩu từ bên ngoài, với tỷ lệ chi phí nguyên vật liệu nhập khẩu trong tổng chi phí nguyên vật liệu của toàn nền kinh tế là 37%. Khi giá xăng dầu thế giới tăng sẽ làm tăng giá nguyên vật liệu nhập khẩu và nguyên vật liệu trong nước.
Trong hoạt động sản xuất hàng hoá và dịch vụ, tuỳ theo quy trình sản xuất của mỗi ngành, có thể thấy hầu hết các ngành dù nhiều hay ít đều sử dụng xăng dầu. Chi phí xăng dầu chiếm khoảng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất của toàn nền kinh tế. Điều này cho thấy xăng dầu chiếm tỷ trọng khá cao và tác động mạnh vào giá thành sản phẩm sản xuất.
Đặc biệt, giá xăng dầu tăng có tác động rất mạnh tới các ngành sử dụng nhiều xăng dầu như: đán.h bắt thuỷ sản, vận tải hàng hoá và hành khách đường bộ, đường thuỷ và đường hàng không.
Bên cạnh tác động trực tiếp làm tăng giá thành sản phẩm, giá xăng dầu tăng còn làm tăng giá hàng hoá trong khâu lưu thông, tạo áp lực lên lạm phát, giảm sức cạnh tranh của hàng hoá sản xuất trong nước, tác động xấu đến tăng trưởng kinh tế.
Đối với nền kinh tế nước ta, khi giá xăng dầu tăng 10% làm GDP giảm khoảng 0,5 %, mức giảm khá lớn, phản ánh tác động rất mạnh của biến động giá xăng dầu tới tăng trưởng kinh tế.
Đặc biệt, khi giá xăng dầu liên tục tăng cao sẽ làm giảm hiệu quả và có thể vô hiệu hoá chính sách tài khoá cắt giảm 2% thuế VAT đang triển khai thực hiện nhằm kích cầu tiêu dùng, kích thích tăng trưởng và giảm áp lực lạm phát, dẫn tới không đạt được mục tiêu tăng trưởng, thất thu ngân sách nhưng lạm phát vẫn gia tăng.
Đáng chú ý, TS Lâm cũng cảnh báo, giá xăng dầu tăng không chỉ tác động làm tăng giá thành sản phẩm hàng hoá và dịch vụ, mà còn trực tiếp làm tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI), ảnh hưởng đến thu nhập và chi tiêu của người dân. Giá xăng dầu tăng 10% làm cho chỉ số CPI tăng 0,36 điểm phần trăm. Bên cạnh đó, chi tiêu cho xăng dầu chiếm 1,5% trong tổng tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình. Khi giá xăng dầu tăng cao, hộ gia đình sẽ cơ cấu lại và cắt giảm một phần chi tiêu, điều này làm giảm tổng cầu của nền kinh tế.
Làn sóng đại dịch COVID-19 lần thứ tư là nguyên nhân cơ bản làm cho tăng trưởng kinh tế năm 2021 của nước ta đạt mức thấp hơn nhiều so với mục tiêu đặt ra. Năm 2022 là năm có ý nghĩa quan trọng, tạo nền tảng thực hiện các mục tiêu của Kế hoạch 5 năm 2021-2025. Do đó, để thực hiện thành công các mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội năm 2022; trong đó, có mục tiêu tốc độ tăng tổng sản phẩm quốc nội đạt khoảng 6-6,5%; chỉ số giá tiêu dùng bình quân tăng khoảng 4% trong bối cảnh dự báo tình hình quốc tế, trong nước có những thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen, nhưng khó khăn, thách thức nhiều hơn; tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2022 dự báo thấp hơn năm 2021, rủi ro tiếp tục gia tăng; trong nước sức chống chịu và nguồn lực của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân giảm sút, sức ép lạm phát cao.
Khuyến nghị về chính sách, chuyên gia Nguyễn Bích Lâm đề xuất, khi xây dựng kịch bản tăng trưởng GDP và kiểm soát lạm phát mục tiêu 4% theo quý và cả năm 2022 làm căn cứ đưa ra các giải pháp điều hành phù hợp và linh hoạt, bên cạnh các yếu tố như: vốn đầu tư công, thực hiện linh hoạt chính sách tài khoá và tiề.n tệ, yếu tố biến động giá xăng dầu cần đặc biệt quan tâm để giảm thiểu tác động xấu đối với tăng trưởng và lạm phát.
“Đối với kinh tế nước ta, xăng dầu là một trong những mặt hàng chiến lược do Nhà nước quản lý giá, giá bán được quản lý trên cơ sở bảo đảm lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Chính phủ giao Bộ Công Thương nắm bắt giá xăng dầu trên thị trường thế giới, nâng cao năng lực và chất lượng dự báo, phối hợp với Bộ Tài chính phân tích những yếu tố về giá và thuế để điều chỉnh các loại thuế có liên quan đến xăng dầu; đồng thời, hai Bộ cùng các doanh nghiệp liên quan nhận định, đán.h giá và phối hợp nhịp nhàng để sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Từ đó, quyết định giá bán sao cho phù hợp với giá thế giới, đảm bảo lợi ích của doanh nghiệp và người dân, góp phần phát huy hiệu quả các giải pháp của Chính phủ nhằm phục hồi và phát triển kinh tế. Thực hiện phương thức này trong quản lý giá bán xăng dầu sẽ giảm một phần tác động xấu của tăng giá xăng dầu đến lạm phát và tăng trưởng kinh tế” – TS Lâm nói.
Thiết nghĩ, xăng dầu có tầm quan trọng đối với sản xuất và tiêu dùng của nền kinh tế, dự báo giá xăng dầu tiếp tục tăng và đứng ở mức cao trong năm 2022, Bộ Công Thương cùng Bộ Tài chính và doanh nghiệp cần bám sát diễn biến thị trường xăng dầu, tình hình chính trị thế giới ảnh hưởng đến nguồn cung xăng dầu để có giải pháp ứng phó linh hoạt với giá dầu thế giới tăng cao, đồng thời nâng cao năng lực khai thác, lọc hoá dầu trong nước nhằm giảm thiểu tác động xấu đến tăng trưởng và lạm phát của năm 2022 và các năm tiếp theo.
Xung quanh đề xuất giảm thuế để 'ghìm' giá xăng dầu
Trước việc giá xăng dầu trong nước liên tục "leo thang" khiến nhiều doanh nghiệp, hộ kinh doanh lao đao, đời sống người dân càng khó khăn trong bối cảnh dịch bệnh kéo dài, nhiều ý kiến cho rằng, ngoài các công cụ bình ổn giá, cơ quan điều hành cần xem xét giảm thuế, phí trong cơ cấu giá xăng dầu nhằm hạ nhiệt mặt hàng này trong ngắn hạn.
Giá xăng, dầu tăng mạnh tác động đến nhiều lĩnh vực, ảnh hưởng quá trình hồi phục kinh tế hiện nay. Ảnh: TTXVN.
Theo các chuyên gia kinh tế, chỉ có giải pháp giảm thuế mới có thể giữ giá bán xăng dầu trong nước không tăng thêm trong bối cảnh Quỹ bình ổn giá xăng dầu cạn kiệt, không còn nguồn để xử lý nữa.
Từ đầu năm 2021 đến nay, Quỹ bình ổn giá (BOG) đã chi liên tục với mức từ 100 - 2.000 đồng/lít/kg. Do việc sử dụng công cụ Quỹ BOG, giá xăng dầu trong nước đã thấp hơn mức biến động của giá xăng dầu thế giới (giá xăng dầu thành phẩm bình quân trên thị trường thế giới dùng để tính giá cơ sở tăng từ 59,08% - 76,03% trong khi giá xăng dầu trong nước từ đầu năm đến nay chỉ tăng 40,23% - 52,59%).
Ông Bùi Ngọc Bảo, quyền Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam đề xuất: Để kìm giá tăng, cơ quan quản lý có thể cân nhắc giảm thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, đặc biệt là thuế bảo vệ môi trường (hiện thu ở mức tối đa 4.000 đồng/lít xăng RON 95; 3.800 đồng/lít xăng và 2.000 đồng/lít dầu diesel). Hiện chỉ thuế bảo vệ môi trường và thuế tiêu thụ đặc biệt là còn dư địa có thể giảm.
Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), xăng, dầu là sản phẩm đầu vào quan trọng của nền kinh tế, không có giải pháp bình ổn sẽ tác động bất ổn đến toàn bộ nền kinh tế, tác động đến tăng trưởng GDP cũng như gây ra lạm phát, làm tăng phí đầu vào, nhất là đối với ngành vận tải.
"Để kìm giá xăng dầu, cơ quan quản lý có thể xem xét giãn, hoãn, giảm một loại thuế nào đó như giá trị gia tăng - VAT, thuế bảo vệ môi trường để chia sẻ với người tiêu dùng. Bên cạnh đó, cần các gói hỗ trợ tài chính để xử lý khó khăn trong lúc này với các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng khi giá xăng dầu lên cao", ông Nguyễn Tiến Thoả cho biết.
Theo PGS TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), ngoài công cụ quỹ Quỹ BOG, Bộ Tài chính cần xem xét giảm thuế, phí trong cơ cấu giá xăng dầu, trong đó có thuế bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, việc giảm thuế này sẽ gây áp lực lên nguồn thu ngân sách. Mặt khác, để giảm thuế cần trình cấp có thẩm quyền xem xét nên không thể quyết trong ngắn hạn.
PGS TS, chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh đề xuất: Bên cạnh việc nghiên cứu các biện pháp hợp lý để điều hành giá xăng dầu nhằm giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, nhất là khi các doanh nghiệp, cần triển khai các gói hỗ trợ tài chính để bù đắp chi phí nguyên liệu, nhiên liệu tăng cao cho doanh nghiệp; kiểm tra, giám sát thực hiện trách nhiệm bảo đảm nguồn cung xăng dầu của các thương nhân kinh doanh xăng dầu cũng như xử lý nghiêm các hành vi vi phạm nhằm ổn định thị trường.
"Nhà nước không nhất thiết phải hỗ trợ doanh nghiệp trực tiếp vào giá xăng dầu, mà gián tiếp hỗ trợ doanh nghiệp vào chi phí sản xuất kinh doanh, khi đó mới tạo ra động lực tăng trưởng", ông Đinh Trọng Thịnh cho biết.
Trước đó, để ghìm đà tăng giá xăng dầu, Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính rà soát giảm các loại, đặc biệt là thuế bảo vệ môi trường, đối với mặt hàng này. Vì điều hành xăng dầu là nhiệm vụ của Bộ Công Thương, nhưng chính sách giảm thuế phí thì do Bộ Tài chính tính toán. Hiện Vụ Chính sách thuế (Bộ Tài chính) đã nhận được đề xuất giảm thuế để giảm giá xăng của Bộ Công Thương.
"Chúng tôi đang thực hiện theo thẩm quyền, nghiên cứu trước đề xuất này, để báo cáo Chính phủ", đại diện Vụ Chính sách thuế cho biết.
Tuy nhiên cũng có ý kiến chuyên gia kinh tế cho rằng: Việc điều hành giá xăng dầu vẫn phải theo thị trường, nếu dùng các biện pháp phi thị trường để can thiệp nhiều sẽ bóp méo thị trường và sẽ gây ra những hệ lụy không tốt cho nền kinh tế.
Tuy nhiên, trong ngắn hạn, trong từng thời điểm có thể điều hành linh hoạt bằng một số cơ chế, chính sách để đảm bảo giá xăng dầu ổn định nhất và ít gây đột biến nhất đối với nền kinh tế. Đó là mục tiêu mà điều hành giá xăng dầu phải hướng tới. Trong trường hợp Quỹ Bình ổn giá vẫn còn thì đương nhiên cơ quan quản lý vẫn sử dụng công cụ Quỹ Bình ổn giá. Nếu sử dụng các công cụ khác, phải hết sức lưu ý và cân nhắc để tránh bóp méo quan hệ thị trường.
Sau 5 lần tăng, giá xăng hiện đã tiến sát 25.000 đồng/lít, còn giá dầu lần lượt tăng 63 - 74% so với cùng kỳ năm ngoái, cùng với đó các chi phí bảo trì, bến đỗ cũng theo chiều đi lên đã khiến các doanh nghiệp vận tải phải tăng giá dịch vụ từ 5 - 10%.
Theo điều chỉnh giá bán lẻ trong nước của liên Bộ Công Thương - Tài chính ngày 10/11, giá xăng E5 RON 92 là 23.660 đồng một lít (tăng 550 đồng); RON 95 là 24.990 đồng một lít (tăng 660 đồng). Như vậy, giá xăng RON 95 đã tiến sát ngưỡng 25.000 đồng một lít, chỉ còn cách mức "đỉnh" lịch sử thiết lập hồi tháng 7/2013 (25.070 đồng một lít) khoảng 80 đồng.
Với đợt tăng lần này, giá xăng trong nước đã có đợt tăng thứ 5 liên tiếp từ đầu tháng 9/2021 đến nay. Mỗi lít xăng RON 95 tăng thêm gần 3.900 đồng so với cách đây 2 tháng, còn E5 RON 92 thêm gần 3.800 đồng.
Ông Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết: Chi phí xăng, dầu chiếm khoảng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất của toàn nền kinh tế. Xăng, dầu chiếm tỷ trọng khá cao và tác động mạnh vào giá thành sản phẩm sản xuất, phản ánh tác động rất mạnh của biến động giá xăng, dầu tới tăng trưởng kinh tế.
Giá xăng tăng cao nhất 8 năm, hàng nhỏ giọt, chuyên gia chỉ cách "hạ nhiệt" Hạ nhiệt "khát" nguồn cung, hay giảm "nóng" giá cả nhưng không khiến doanh nghiệp xăng dầu phải gồng lỗ... là những vấn đề được đặt ra với cơ quan quản lý thị trường xăng dầu hiện nay. Chuyên gia dự báo cho thấy giá xăng dầu trong kỳ điều chỉnh tới (ngày 21/2) vẫn còn áp lực tăng rất cao theo xu...