Bạch Tuyết: ‘Cải lương hôm nay không hề èo uột’
NSƯT Bạch Tuyết cho rằng, năm qua là một năm hoạt động sôi nổi của bộ môn nghệ thuật cổ truyền. Chị chia sẻ rằng chưa bao giờ mất niềm tin vào thế hệ kế thừa môn nghệ thuật truyền thống.
- Năm qua, chị thường xuyên đứng lớp ở các khóa cải lương dành cho các bạn trẻ. Với chị, công việc này mang ý nghĩa thế nào?
- Ngày trước, khi má Bảy Phùng Há (NSND Phùng Há) dạy cải lương cho thế hệ chúng tôi, bà thường nói: “Con đừng nghĩ rằng khi má dạy con thì chỉ có má là thầy con mà đó cũng là lúc má học lại từ con”.
Mỗi thời có hơi thở t.uổi trẻ, sức sống riêng. Vì thế, mỗi ngày mỗi giờ tôi đứng lớp, tôi không chỉ muốn truyền nghề mà cố gắng nói về những giá trị tốt đẹp nhất của nghệ thuật cải lương. Qua trao đổi, các bạn trẻ sẽ rèn lửa nghề của bản thân.
NSƯT Bạch Tuyết là người ăn chay. Chị luôn giữ được sức khỏe tốt và vẻ tươi tắn.
- Tiếp xúc nhiều với người trẻ, chị nhận thấy giữa môi trường phát triển của thế hệ chị và của họ có khoảng cách gì?
- Thời tôi, bầu gánh đi săn tìm người trẻ có năng khiếu để ký hợp đồng. Khi về đoàn, ông bầu mời các nghệ sĩ bậc thầy đến để truyền nghề cũng như vạch ra một quy trình để xây dựng tên t.uổi. Bên cạnh học nghề từ căn bản đến nâng cao, các nghệ sĩ được ông bầu mời các soạn giả viết tuồng, đo ni nhân vật cho từng người, mỗi buổi tập tuồng là một buổi học nghề – dạy nghề – làm nghề. Thầy tuồng là linh hồn của sàn tập. Với môi trường đào tạo, đầu tư và phát triển như vậy, khoảng 4-5 năm sau, nhiều người trong số các diễn viên trẻ ấy đã được khán giả thừa nhận và tôn vinh.
Trong khi đó, các bạn trẻ ngày nay, dù vẫn được tuyển sinh, đào tạo, tốt nghiệp, làm nghề nhưng tính chuyên nghiệp và độ khắc nghiệt của nghề không nhiều. Từ kỹ năng đến khả năng, hay kỹ thuật sân khấu, kỷ luật sàn diễn… chưa được nhìn nhận và nhận thức một cách rốt ráo. Đôi khi, trong môi trường tưởng chừng có tính tập thể và mô phạm ấy, các bạn lại phải tự thân vận động một cách khá đơn độc. Các bạn “chiến đấu” cam go hơn chúng tôi là vì thế!
- Khoảng cách ấy khiến sự phát triển của nghệ thuật cải lương hôm nay khác biệt gì với trước đây?
- Điều đó dẫn đến hiện trạng, đất sống của cải lương hiện nay quá lớn so với ngày xưa nhưng lại quá ít tính chuyên nghiệp. Việc không chăm chút tuồng tích, đặt để bài bản dễ dãi, đơn điệu, lạc điệu khiến tính ca – kịch bị mài mòn. Dàn dựng thì nặng tính lắp ráp hơn là thống nhất đường dây – chỉnh thể, kết cấu, nhịp độ rời rạc, chậm chạp… Tất cả khiến cho nhiều vở cải lương xa rời nhịp điệu cuộc sống.
Năm qua, “cải lương chi bảo” Bạch Tuyết (phải) chuyên tâm rèn nghề cho các học trò đến với bộ môn nghệ thuật cổ truyền.
- Chị đ.ánh giá sao về tình hình cải lương trong năm qua?
- Vẫn hoạt động một cách bình thường và… bất thường. Nghệ sĩ cải lương vẫn dập dìu chạy sô, nhạc sĩ cho đến nhạc công vẫn dày lịch làm việc. Nhưng sân khấu vẫn cứ vắng những vở diễn, vai diễn mới, hay, chất lượng, chỉ dày đặc những chương trình trích đoạn, bài ca lẻ…
Nhưng, năm 2011 cải lương vẫn sôi động với sự lên ngôi của Chuông vàng vọng cổ và sự khởi động trở lại giải Trần Hữu Trang. Đó không đơn thuần là hai cuộc thi, nó làm sống dậy và sống khỏe một không khí cải lương với người trong nghề lẫn công chúng. Tôi vui cùng cải lương trong năm qua.
- Nhưng thực tế cải lương đang co cụm và thoi thóp, chị thấy sao?
Video đang HOT
- Bạn thử so sánh tần suất sáng đèn của Nhà hát Hòa Bình hay Sân khấu Lan Anh với rạp Thủ Đô sẽ thấy loại hình nào đang sống khỏe hơn loại hình nào. Cũng như tần suất của cải lương, đờn ca tài tử trên sóng HTV hay nhiều đài truyền hình – phát thanh tỉnh, thành thì bạn sẽ thấy cải lương chưa bao giờ “hấp hối”.
- Trước những tình trạng như diễn viên cải lương hát nhép, không thuộc lời hát phải trông vào người nhắc tuồng…, theo chị, đâu là cách giải quyết?
- Ngày xưa người nghệ sĩ cải lương có nhà hát đúng nghĩa để hoạt động nghệ thuật. Hiện nay, các vở diễn hầu như được hát trong các hội trường chứ không có một nhà hát chính quy. Ngay cả Nhà hát TP HCM cũng bị biến thành hội trường vì nó không có hệ thống âm thanh micro live.
Tôi tin bất cứ nghệ sĩ cải lương chân chính nào cũng muốn tiếng hát của mình đến với khán giả một cách tốt nhất. Vì thế, không có một nhà hát hỗ trợ thì đôi lúc họ phải nhờ đến những phương tiện khác.
Còn với tình trạng chung như hiện nay là nghệ sĩ phải tập tuồng ở một nơi mà chuột nhởn nhơ rồi sau đó mới ra hát ở một nơi đàng hoàng thì không thể nào tránh khỏi trục trặc. Ngày trước, nghệ sĩ bỏ cả tháng trời tập tuồng, còn bây giờ đa số không có thời gian và điều kiện đủ để làm được điều đó. Đôi lúc chúng ta nghe khán giả buồn phiền, đang muốn thả hồn xem nghệ sĩ hát trên sân khấu bỗng ngỡ ngàng khi nghe tiếng nhắc tuồng lồng lộng song song với tiếng ca, lời thoại. Đây là một điểm yếu mà nghệ sĩ cải lương hiện nay nên cố gắng khắc phục.
- Lời dạy nào từ các người thầy khiến chị nhớ nhất?
- “Trước khi là một người nghệ sĩ con hãy là một công dân tử tế”, ba Năm Châu và má Bảy Phùng Há đã dạy tôi như thế.
Tôi nhớ hoài một câu của thái hậu Dương Vân Nga trong vở Dương Vân Nga của Trúc Đường – Hoa Phượng, khi bà thuyết phục Lê Hoàn để trao long bào: “Nếu như khanh đường hoàng ngự trên chín bệ thì ta cùng với ấu quân sẽ trở về sống cuộc đời của một thứ dân. Ta sẽ dạy con ta rằng, giang sơn là của chung trăm họ! Người anh hùng hào kiệt không thể dùng ánh mắt riêng tư để nhìn chuyện của muôn nhà”.
Tôi nghĩ, những câu thoại mang đầy tính quy luật như trên, cho dẫu làm người, làm quan, làm chúa hay làm tôi đều cần phải học. Dù chúng ta có giỏi như thế nào đi nữa thì cũng đừng quên hãy sống tử tế như những người bình thường.
NSƯT Bạch Tuyết là Tiến sĩ nghệ thuật cải lương đầu tiên của Việt Nam.
- Điều gì khiến chị hạnh phúc trong năm qua?
- Lần đầu tiên tôi nhận lời đứng lớp và chính thức làm thầy. Học trò của tôi và của nhiều thầy cô trong khóa giảng này đã được truyền thụ những kiến thức nghề, đạo đức nghề tinh túy và tâm huyết nhất. Tất cả đều chung một đam mê, nhiệt huyết, trách nhiệm. Những cái tên Nguyễn Văn Mẹo, Phùng Ngọc Bảy, Diễm Kiều, Hoàng Hải, Khang Hữu Điền… đã được “ấn chứng” tại Chuông vàng vọng cổ, giải Trần Hữu Trang…
Hạnh phúc nữa là khóa học này nhận được sự chỉ đạo và bảo trợ của Thành ủy, UBND TP HCM. Điều đó chứng tỏ rằng, bên cạnh sự tập trung sức lực để phát triển kinh tế xã hội, lãnh đạo thành phố đã không quên đến việc chăm lo phát triển văn hóa, trong đó có bộ môn cải lương. Cái tâm và cái tầm của những người có trách nhiệm đã tạo được sự cân bằng cho diện mạo văn hóa thành phố.
- Những việc gì chị đang ấp ủ cho cải lương?
- Tôi đã thực hiện DVD cải lương “Phật giáo trong lòng dân tộc” của sư ông Thích Thanh Từ. Cùng với việc thực hiện các trường ca cải lương như: Trường ca Pháp cú, Trường ca kinh Kim Cương, Trường ca về Phật hoàng Trần Nhân Tông…, tôi cũng vừa chuyển thể xong tác phẩm Trên đỉnh tuyết sơn của một thiền sư Tây Tạng sang trường ca.
Tôi còn thực hiện hai CD cùng với học trò là ca sĩ Phương Trần và nghệ sĩ trẻ Khang Hữu Điền, gồm: “Cải lương thính phòng 1, Trịnh Công Sơn – Bạch Tuyết”, “Cải lương thính phòng 2, Gợi giấc mơ xưa”. Đây là món quà dành tặng những khán giả tri âm tri kỷ của cải lương, chứ tôi không bán.
- Chị hy vọng điều gì cho năm mới?
- Tôi vẫn sống, vẫn làm việc, vẫn thưởng thức những giá trị cuộc đời đang hiện diện. Tôi không chờ đợi, không thất vọng nên gần như cũng chẳng kỳ vọng gì, bởi đằng sau những cụm từ xúc cảm nói trên, mọi thứ hãy còn mơ hồ, mông lung.
Tôi thích sự rõ ràng, đơn giản. Nhưng thú thật, tôi lại tin vào một năm con Rồng sáng sủa hơn cho đất nước. Hình như, trong khó khăn, trong thử thách, cái chữ S này lại dẻo dai hơn, uyển chuyển hơn, ứng biến hơn…
Theo VN Express
NSƯT Bạch Tuyết: “Vẫn mắc nợ nhân sinh”
Bao niềm vui, nỗi buồn, cả những vị mặn của thế thái nhân tình đi qua cuộc đời - sàn diễn, lại là chất liệu sống - gom thành cái triết lý xanh tươi nhất cho NSƯT Bạch Tuyết: "Sống là cho và được cho".
Và, hôm nay, may mắn được trò chuyện cùng chị, tôi mới thực sự nhận ra những điều người ta nói.
Nếu ai đọc tiểu sử của chị, ắt hẳn có nhiều xúc cảm khác nhau. Đó là một Bạch Tuyết lúc trên đỉnh vinh quang, lúc tràn đầy nghị lực, cũng có lúc yếu đuối đến khó ngờ, nhưng chung quy lại người ta vẫn dành cho chị một sự ngưỡng mộ đáng kính?
Khi bàn tay ấm nóng của mẹ vừa buông khỏi tay tôi, lời dặn của mẹ ở lại "hai chị em sống sao đừng để người ta cười là con không mẹ". Cũng từ ngày ấy, theo năm tháng, lời dặn của mẹ cũng là tâm niệm sống của tôi để đến hôm nay tôi tự hào mình đã làm đúng và sống đúng với những gì mẹ tôi gửi lại trước khi đi xa.
Nghệ sĩ cải lương Bạch Tuyết
Bằng cách nào chị vượt qua những khúc gấp của số phận?
Tôi không quan niệm cuộc đời - số phận là một đường thẳng chính xác thì đó là một không gian đa chiều, do đó, bạn không chỉ nhìn nhận và tự đặt mình trong hai điểm A và B mà bạn phải quy chiếu mình qua nhiều điểm R khác. Từ đó, mỗi biến cố, sự cố đến với tôi, tôi cố gắng bình tĩnh để có sự đối diện và xử lý một cách... lặng lẽ nhất, đơn giản nhất. Dĩ nhiên, nói như R. Tagore thì cho dù cái đ.ập nước đã được đắp lại thì một ít nước cũng đã tràn qua...
Đã có lần chị nói "Sự nổi tiếng âu cũng chỉ là tình cờ số phận...", phải chăng nếu không có sự tình cờ trong số phận, chị sẽ không có thành công?
Một khảo sát của các nhà Xã hội học đã đưa ra một thực trạng: hầu hết những người nổi tiếng (ở nhiều lĩnh vực) đều có một t.uổi thơ...không bình thường, nghĩa là mồ côi cha mẹ, hoặc cha hoặc mẹ. Tôi xót xa với thành quả nghiên cứu ấy bởi hình như, không ai có quyền được lựa chọn bởi còn có sự chọn lựa nào đau đớn hơn khi hành trình đi đến sự nổi tiếng lại phát khởi từ sự mất mát, nỗi đau về một tình yêu thương không trọn vẹn.
Cả cuộc đời tôi là sự cố gắng để "vượt trước" với chính mình, sống tốt hơn chính bản thân mình, trả ơn nhiều hơn những gì mình đã nhận được nhưng tôi thấy mình vẫn "mắc nợ" nhân sinh...
Giờ đây, chị có gặp nhiều khó khăn để đối mặt với áp lực của một người đứng trên đỉnh vinh quang?
Ngày đầu tiên đi theo gánh hát, sáng mở mắt, thức giấc ở một phòng khách sạn đẹp đẽ ở tỉnh Kiên Giang, tôi thả bộ xuống phố và bắt gặp hình ảnh cùng cái tên Bạch Tuyết giăng to ở trước cửa rạp hát. Tôi lơ mơ. Nhưng thật lạ, tôi thầm hãnh diện và tự hào nghĩ về mẹ mình, tôi lại vừa tự nhủ: sáng nay người ta treo mình lên thì sáng mai người ta sẽ tháo xuống.
Với nghề, tôi luôn mang theo cảm xúc của một đ.ứa t.rẻ vừa thức giấc với cái nhìn tinh khôi. Với "giao diện" cuộc đời, tôi luôn "click" bằng cảm giác đang sải bước trên đường và mọi việc vẫn hình như chưa được gì chưa mất gì, cái có và cái không đều mang đến cho tội sự thích thú khám phá của một đ.ứa t.rẻ thơ hồn nhiên dùa giởn với bóng tối và ánh sáng của mình. Hơn nữa, tôi luôn thấy mình đồng hành với cuộc sống, với không thời gian chớ chẳng có đỉnh nào để phải nhón chân.
NSƯT Bạch Tuyết: "Sống là cho và được cho".
Chị đã khiến nhiều khán giả, trong đó có tôi phải bật khóc và nhớ mãi nhân vật Cô Lựu trong vỡ kịch "Đời Cô Lựu". Có nghĩa chị đã hóa thân thành công. Nhưng, nếu được làm lại vai diễn, chị sẽ thay đổi điều gì để nhân vật hay hơn nữa?
Tôi đã đọc ở đâu đó một bài thơ nước ngoài với đại ý như sau: Đọc một bài thơ hay. Cảm giác đầu tiên, thấy mình làm được. Cảm giác sau cùng, thấy mình bất lực. Với tôi, suất diễn đêm nào cũng là đêm diễn cuối cùng với chừng ấy sự hồi hộp, cảm xúc, nguyên vẹn, tinh khôi... Tôi chưa bao giờ hối tiếc về những đêm diễn đã qua và cũng chưa bao giờ hứa hẹn rằng, đêm mai mình sẽ ca - diễn hay hơn... Nhân vật cô Lựu là một trong những vai diễn lớn của đời ca kỹ của tôi. Cả ngàn suất diễn là ngàn xúc cảm, tôi trôi theo số phận của nhân vật của mình.
Tôi cảm nhận, trên sân khấu chị mang duyên nhiều với những nhân vật có số phận bi kịch?
Mỗi nhân vật bước lên sàn diễn là đã mang một số phận của riêng nó. Bạn thấy đấy, trong Đời cô Lựu, mỗi cái tách thôi cũng đã là một... số phận để sống cùng nhân vật. Bà Lựu cầm cái tách lên, bảo "Nói mấy đứa nhỏ lấy tro chùi cho sạch mà tụi nó quên hoài...Lâu rồi má không đi đến chổ đông người...", để diễn tả một cảnh huống quạnh hiu, đơn tẻ... Tôi may mắn được nhận những vai diễn có tính cách và số phận nhiều nỗi niềm, lắm nghịch cảnh nên "đất" cho nghệ thuật ca - diễn trở nên giàu có...Vâng, nếu có thể gọi thì đấy là một chữ duyên.
Nếu từ thập kỷ 60 (thế kỷ trước) trở về trước, khán giả đi tìm sân khấu, thì từ thập kỷ 60 trở về sau sân khấu lại đi tìm khán giả. Theo chị, người nghệ sĩ cũng là một nhà khoa học nghiên cứu về sân khấu, sự thay đổi này là do đâu?
Hơi có vẻ lý luận một chút thì mọi lĩnh vực thuộc kiến trúc thượng tầng, trong đó có nghệ thuật sân khấu đều phụ thuộc vào hạ tầng cơ sở do đó, khi đời sống xã hội thay đổi với nhiều nhu cầu, phương tiện mới thâm nhập, hình thành thì bản thân nhu cầu thưởng thức sân khấu cũng thay đổi theo, không thể tránh. Vấn đề là trong nỗ lực của mình, chúng ta làm sao để có được sự song hành, nếu ở một cấp độ lý tưởng hơn thì bao hàm tính vượt trước để bản thân nghệ thuật - sân khấu phải mang tính phản ánh - dự báo.
Theo chị, người nghệ sĩ sân khấu cần có tố chất gì riêng biệt?
Đã là nghệ sĩ thì tố chất sáng tạo, khám phá là phẩm chất riêng với sân khấu cải lương thì cộng thêm yêu cầu giọng ca, sắc vóc và... diễn xuất sân khấu.
Nhân đây, tôi xin được nhắc lại Trường ca Hồ Chí Minh - công trình mới nhất được NSƯT Bạch Tuyết chuyển thể từ tập thơ "Nhật ký trong tù" của Bác. Chị chia sẻ gì với khán giả về sự thành công mang nhiều ý nghĩa này?
Xin được gọi đây là công trình của lòng biết ơn và trả ơn, tôi thực hiện với tâm niệm ấy và tôi hạnh phúc vì đã được sự tiếp sức của nhiều người, nhiều tổ chức, đơn vị. Thành quả của công trình này thuộc về nhiều người, trong đó đặc biệt là của NSƯT - nhạc sĩ - đạo diễn Trần Kiên, tôi xin phép để công chúng đ.ánh giá.
Gặp chị, cũng là lúc bắt đầu một ngày mới, một sự khởi đầu mới, một niềm vui mới đón chờ?
Cám ơn bạn! Như mọi ngày, tôi thức dậy và dùng điểm tâm với món cháo trắng và muối tiêu nghe bản tin buổi sáng, đọc báo và bắt tay viết hoặc chuyển thể hay một điều gì đó có liên quan đến...cải lương. Tôi gọi điện hỏi thăm những người thân của mình. Tôi đi dạy cải lương cho các bạn sinh viên ở Trường Cao đẳng VHNT... Chưa bao giờ tôi thôi yêu cuộc sống này và đó chính là niềm vui bất tận của tôi... Thế thôi!
Cám ơn và chúc chị hạnh phúc!
Theo Dân Trí
NSƯT Bảo Quốc: Duyên nghề đến từ vai đóng thế Sinh ra trong gia đình có truyền thống cải lương, nhưng Bảo Quốc lại không thích ca hát một chút nào, vậy mà vinh quang nghề nghiệp lại đến với ông chỉ từ một vai đóng thế. Ngày khởi nghiệp định mệnh Nghệ sĩ Bảo Quốc sinh năm 1949, là một trong những diễn viên gạo cội của hài kịch Việt Nam. Tuy...
